Augustus/September 2020
 
 
 
Historische Vereniging Haerlem

Mail niet leesbaar? Klik hier

Afb
logo
Vanwege de vakantieperiode en de beperkte activiteiten in de vereniging als gevolg van het coronavirus is dit een gecombineerd augustus/september nummer van Haerlem Nieuws.
img
In memoriam Pim van Zalingen
Hoewel Pim ons had toevertrouwd dat hij in die week afscheid van het leven zou nemen, heeft het bericht dat hij op dinsdag 9 juni is overleden ons diep geraakt. In april gaven we in het Haerlem Nieuws een schets van zijn verdiensten voor de vereniging en De Hoofdwacht. Zelfs een week voor zijn overlijden is hij nog naar de Grote Markt geweest om te kijken hoe de terrassen waren ingedeeld. Dat hij daar niet echt tevreden over was, is tekenend voor zijn betrokkenheid bij ons gebouw. Wat zullen we Pim missen, maar zoals boven de rouwkaart staat:

Bij sommige mensen rouw je omdat ze zijn gegaan, bij andere vier je dat ze hebben bestaan.
 

De jaarrekening 2019 en de ALV
img
 
 
 
Als gevolg van de maatregelen van overheidswege rond de pandemie van het Covid19-virus kon de Algemene Ledenvergadering (ALV) op 26 juni jl. geen doorgang vinden. Deze zal later dit jaar alsnog worden gehouden binnen de dan geldende wettelijke voorschriften. Wij berichtten u daar al over in vorige nummers van Haerlem Nieuws. Voor de nieuwe datum moet u denken aan eind september of begin oktober.

Daarop vooruitlopend hebben wij de jaarrekening 2019, de begroting 2020 en het oordeel van de kascommissie gepubliceerd op onze website (klik hier). De penningmeester stelt het op prijs uw vragen of opmerkingen over de genoemde stukken en het financiële beleid uiterlijk 31 augustus per e-mail (penningmeester@haerlem.nl) te mogen ontvangen. Uiteraard hoopt het bestuur een en ander in de ALV te kunnen toelichten.

Alex Leuverink, penningmeester
Nieuws van de werkgroep Evenementen en Lezingen
 
 
 
De Coronamaatregelen hebben ingrijpende gevolgen voor het programma van dit jaar. Zo konden de Luilakwandeling, de herdenking van de ‘Val van Haarlem’ op 13 juli en de geplande excursie naar Enkhuizen geen doorgang vinden.

Voor de komende periode zijn de volgende activiteiten voor u gepland:
Historische Speurtochten door Haarlem
img
 
 
 
De videoreeks Historische Speurtochten door Haarlem bestaat uit diverse virtuele stadswandelingen, afwisselend met VVV-stadsgids Marius Bruijn of Wim Cerutti van de Historische Vereniging Haerlem als verteller. De komende periode wordt er steeds een nieuwe speurtocht toegevoegd aan deze reeks, waarbij van sommige video’s zowel een korte als een lange versie te zien is. Hieronder staat link naar alle tot nu toe gepubliceerde virtuele stadswandelingen. 
Lees meer
img
Haerlem Pubquiz
 
 
 
Woensdag 29 juli 20.00 uur
Gedurende de zomer blijven we digitale activiteiten verzorgen.
Om te beginnen is er een online Haerlem Pubquiz. Via Zoom kunnen mensen in vijf ronden hun kennis over Haarlem vroeger en nu testen, gewoon thuis op de bank. De quiz wordt woensdag 29 juli om 20.00 uur vanuit De Hoofdwacht live uitgezonden via Zoom. Iedereen kan meedoen, alleen of met huisgenoten, aanmelden kan via deze link.
Deelnemers ontvangen enkele dagen van tevoren de inloggegevens met bijbehorende instructie.
Deelname is gratis.
Webinar - Donderdag 10 september
img
 
 
 
Mr. Dr. Carolina Lenarduzzi zal een online lezing verzorgen over de katholieken in de Republiek. Zij is jurist en historicus en in 2018 gepromoveerd aan de Universiteit van Leiden op een historisch proefschrift over de katholieke subcultuur in de Noordelijke Nederlanden.
In ons jaarboek 2019 vindt u haar artikel met de titel: 'Op het overheerlijk nieuw orgel gemaakt in de groote, of St. Bavokerke, binnen Haarlem' over Jan de Boer (1694-1764), een muzikale bruggenbouwer uit Haarlem. De lezing zal live via Zoom worden uitgezonden, inschrijven is mogelijk via deze link. Een week van tevoren ontvangen de deelnemers de benodigde inloggegevens en is er desgewenst een avond om te oefenen met inloggen en eventuele andere technische vragen te stellen. Er zijn geen kosten aan deelname verbonden.
img
Eropuit in Haarlem
 
 
 
Zin in iets anders? Fiets eens langs de beelden van Hendrik van den Eijnde! Tijdens de tentoonstelling in het ABC Architectuurcentrum in 2019 was er een boekje verkrijgbaar met een fietstocht langs de beelden van Hendrik Albertus van den Eijnde. De fietstocht is nu ook beschikbaar via deze link. Er is rekening mee gehouden dat er 2 pagina's (A5) op één blad A4 kunnen, dan komen de foto's links en de tekst rechts.
Het kaartje is apart. 
Klik hier
Naoorlogse architectuur en stedenbouw in Haarlem
img
 
 
 
Cultuurhistorische inventarisatie en waardering 
In 2012 is door Gerard Moolenaars, Piet Roos, Siem Schaafsma en Johannes van der Weiden, leden van de werkgroep Gebouw en Omgeving, een boekje uitgebracht met de titel ‘Wederopbouw in Haarlem stedenbouw architectuur beeldende kunst’ over de periode 1945 – 1996. Het is een zeer uitgebreide maar geen volledige inventarisatie.

Dit boekje is ook in 2012 aangeboden aan de toenmalige wethouder Jan Nieuwenburg en aan medewerker beleid cultureel erfgoed mevrouw Margot Haasdonk bij de gemeente Haarlem ter gelegenheid van de tentoonstelling in De Hoofdwacht over de wederopbouw in Haarlem. De gemeente Haarlem toonde zich met het oog op haar eigen taakverplichtingen zeer geïnteresseerd in het resultaat met inbegrip van de selectie van ongeveer dertig projecten, stedenbouwkundige situaties en kunstwerken in de openbare ruimte. Het project sloeg dusdanig aan dat er in samenwerking met het ABC Architectuurcentrum Haarlem in dat zelfde jaar nog een tentoonstelling over dit onderwerp tot stand kwam.

De gemeente Haarlem heeft uiteindelijk het boekje gebruikt als basis voor een studie over naoorlogse architectuur en stedenbouw in Haarlem. Tevens hebben het Cuypersgenootschap en de Erfgoedvereniging Heemschut hun bijdrage geleverd aan dit rapport dat geschreven is onder redactie van Dolf Broekhuizen, architectuurhistoricus, en het Team Erfgoed Afdeling Omgevingsbeleid van de gemeente Haarlem.

Eind 2019 is een conceptrapport aan de Historische Vereniging Haerlem gestuurd dat nog is voorzien van op/aanmerkingen door de bovengenoemde leden. Het rapport is uiteindelijk behandeld in de raadsvergadering van 23 juni 2020, besluitenlijst punt 3, en is op de bijgevoegde link van de gemeente Haarlem in zijn geheel te lezen. 
Lees meer
img
SUCCES!
 
 
 
‘Moeder van de Verlosserkerk’ wordt beschermd als monument
De Historische Vereniging Haerlem had samen met Heemschut en het Cuypersgenootschap om de monumentenstatus gevraagd. Bezwaren van het bisdom tegen toekenning van deze status zijn ongegrond verklaard, zo blijkt uit een schrijven van het college.

Het bisdom wil het gebouw verkopen, zo maakte het begin 2018 al bekend. Het is een van de zeven kerkgebouwen in Haarlem en omgeving die het bisdom om financiële redenen wil afstoten. Het gebouw aan de Professor Eijkmanlaan, een ontwerp van architect J.G. Groot, stamt uit 1966. Op 26 november van dat jaar werd het ingewijd door bisschop Zwartkruis.    Lees meer 
Afb
Afb
 
 
 
In 1977 kwamen mijn vrouw en ik vanuit Amsterdam in Haarlem wonen. We moesten erg wennen aan de overgang.
Er was hier nauwelijks vertier, leuke restaurants en kroegen waren op de vingers van één hand te tellen, je kon zaterdagavond op de Grote Markt een kanon afschieten. Ook op het gebied van de humor heerste er hier een heel ander, om niet te zeggen ijzig, klimaat. Wij moesten ons heel erg inhouden.

Een voorbeeld: als we in een Amsterdamse winkel zouden zijn begroet met de vraag: “Kan ik u helpen?” hadden wij direct gevat geantwoord: “Daar ga ik wel vanuit” of “Dat mag ik hopen”. Een ander voorbeeld. Had je een appeltje gekocht en de groenteman vroeg: “Gaat het zo mee?”, dan hadden we in Amsterdam niet geaarzeld om te zeggen: “Nee, eigenlijk niet, kunt u hem voor me inpakken?” Dat soort uitspraken werd hier niet geapprecieerd. We pasten ons snel aan, want we begrepen de boodschap.

We waren niet de enigen die de Haarlemmers nogal stijf vonden. “Je hebt één Haarlemmerhout, maar honderdduizend houten Haarlemmers”, luidt het gezegde. Haarlemmers staan te boek als “houterig, afstandelijk en stijf” verklaarde Harry Mulisch, wat hem erg kwalijk werd genomen. De naam “Houten Haarlemmers” werd overigens mogelijk al in de zeventiende eeuw gebruikt.

Is dat nu ook nog het geval, vroeg ik me af? Ik denk van niet. De Haarlemmer is een stuk minder stijf geworden, al was het maar door de massale instroom van nieuwe Haarlemmers uit binnen- en buitenland. Haarlem is er op vooruitgegaan in de loop der jaren, qua houterigheid en qua levendigheid. Vroeger was echt niet alles beter! 

Peter van Wingerden

Schrijver dezes houdt zich aanbevolen voor commentaar via info@haerlem.nl 
Winterslaap in de zomer
 
 
 
De leden van de Historische Werkgroep lijken wegens de coronapandemie een zomerse winterslaap te zijn aangegaan. Niets is minder waar. Eenieder is begonnen met meer individueel gerichte activiteiten. Daarnaast lopen de standaardverplichtingen gewoon door. Voor HRLM blijven wij de kopij aanleveren. Onze artikelen die in HRLM verschijnen, kunt u op de website vinden.

Werkgroep als vraagbaak
Via de secretaris van de vereniging komen, van veelal geïnteresseerden buiten de vereniging, vragen over de historie van Haarlem binnen. Bijna standaard worden die doorgesluisd naar de Historische Werkgroep. Immers, deze verdiept zich meestal in de rijk van historische informatie voorziene archieven van het Noord-Hollands Archief. De meeste vragen betreffen familieleden die bijvoorbeeld in Haarlem hebben gewoond of er waren gelegerd (Ripperdakazerne of Koudenhorn). Voor de werkgroep kost het vaak evenveel inspanning om die familiegeschiedenis in het archief op te sporen als wanneer men het zelf oppakt. De website van het Noord-Hollands Archief is wat dat betreft, zeer toegankelijk voor archiefspeurders. Wel kan één van onze werkgroepleden als oud-medewerker van het Archief, richting geven aan waar en hoe te zoeken. Één van onze leden heeft voorgesteld om op de website een venstertje te reserveren, waarin zoektips worden gegeven over zaken als familiehistorie.

De brouwerijgeschiedenis van Haarlem
De sluiting van De Hoofdwacht voor groepsbijeenkomsten wegens de coronapandemie heeft het bestuur van de Vereniging doen besluiten de tentoonstelling over de brouwerijgeschiedenis van Haarlem te verschuiven naar het voorjaar van 2021. Dat was bij u wellicht al bekend. De voorzitter van de werkgroep heeft toen in zijn enthousiasme gezegd, dat naast de panelen en de platen op de wanden van de Coornhertzaal ook een diashow op één van de twee tv’s zou draaien, waarop af en toe een animatie van een brouwmeid of een putter te zien zou zijn. Hij dacht dat zo’n animatie maken niet zoveel werk was.
  
Brouwmeid in de animatie
De animatiesoftware bleek echter zo’n omvangrijke functionaliteit te hebben, dat het verdraaid veel tijd kostte en nog steeds kost om die allemaal met enig gemak te gebruiken. ‘Gelukkig’ heeft de coronacrisis hem de tijd gegeven daaraan te werken.

De animatie van een wringster (misschien kunt u raden wat die deed in de brouwerij van de 16e en 17e eeuw) is bijna klaar.
Nu is de zogenaamde ‘rigging’ aan de beurt. Een rig is het Engelse woord voor de touwtjes en houtwerk waarmee je een marionet beweegt. Rigging is nodig om een figuur in een animatiefilm natuurlijk te laten bewegen. Bij een mens moet ook de kleding op de juiste manier meebewegen.

img
De werkgroep Jonge Muggen heeft met verkleedpartijen geholpen een wringster uit te beelden. Textuur en kleuren van de kleding moeten nog worden aangepast. Wellicht kunnen daarvoor de schilderijen van Vermeer als voorbeeld dienen. Voor het afbeelden van de sloffen was er genoeg voorbeeldmateriaal op historische tekeningen en schilderijen te vinden. Een werkgroeplid merkte op dat in het Middelnederlands die sloffen ‘stilleganc’ heetten, (enkelvoud). Deze werden gemaakt door de stillegancmaker. De strik van de schort van de wringster is nu nog te netjes. Er moeten wat kreukels in.

Al wordt de animatie zorgvuldig voorbereid, het is mogelijk dat de afgebeelde kleding historisch niet helemaal correct is. U zou de voorzitter van de werkgroep helpen als u daarover een opmerking heeft.

Vooraankondiging
Op de verjaardag van Haarlem, op 23 november, wil de voorzitter van de Vereniging dat de Historische Werkgroep een voorbeschouwing geeft over de brouwerijtentoonstelling in de lente van 2021. Over de inhoud daarvan moet de Historische Werkgroep zich nog buigen. In de stad gaan er stemmen op, om van 2022 een bijzonder jubileumjaar te maken. Dan heeft Haarlem 777 jaar geleden stadsrechten gekregen.

Boudewijn van Os,
voorzitter Historische Werkgroep en Bestuurslid Historische Vereniging Haerlem (☎: 0654733027)  
Brouwerij de Boog: Groot in bier en azijn
img
 
 
 
Zes keer per jaar verschijnt de HRLM stadsglossy, waarin de Historische Werkgroep een vaste historische rubriek vult. Eén van de artikelen uit deze reeks is Brouwerij de Boog: Groot in bier en azijn.
Aan de Smalle Gracht staat een pand met daarin misschien wel het oudste gevelsteentje van Haarlem. “Smalle Gracht?” hoor ik mensen mompelen. “Hebben we die dan in Haarlem?”

Lees meer
img
Haerlem Jaarboek 2019 gemist?
 
 
 
De bezorging van het Haerlem Jaarboek door vrijwilligers/leden is, ondanks enkele aanloopproblemen, een groot succes geworden. Meer dan 750 boeken zijn zonder kosten bezorgd! Een besparing van ruim 1500 euro.
Alle vrijwilligers hartelijk dank! Hebt u de contributie 2020 wel betaald, maar nog geen Jaarboek 2019 ontvangen, dan vernemen wij dat graag van u.
Wij zorgen dan dat u het Jaarboek alsnog ontvangt. Neem daarvoor contact op met W.D. Slik (T: 023 - 531 74 17).
Uit de Haerlemse Boekenmolen
Natuurlijk Haarlem
 
 
 
img
In 24 verhalen verkent Yorick Coolen op geheel eigen wijze de natuurlijke kant van Haarlem. Het samenspel van tekst en de meer dan 60 illustraties in kleur door zowel Eric J. Coolen als Yorick Coolen toont de stad vanuit het unieke perspectief van hen beiden. Reis mee met vader en zoon en word bewust van de prachtige natuur (en cultuur) die Haarlem rijk is.
Compleet met Soortenlijst met Nederlandse en Latijnse namen en paginaverwijzingen.
Lees meer
Ontdekt
img
 
 
 
Misschien is het vloeken in de kerk, maar soms levert de corona-ellende ook iets moois op: de grote schoonmaak! Zelf werd mij door een vriendin gevraagd of ik de keukenkastjes al had gekuist, zoals bijna al haar buurvrouwen, maar mijn ervaring is dat nog veel meer mensen hun boekenkasten zijn gaan saneren. Van diverse kanten kreeg ik namelijk mails over overtollige jaarboeken of andere uitgaven over Haarlem en nu staan er bij mij thuis loodzware dozen, die ik een dezer dagen naar De Hoofdwacht hoop te brengen. Dat zal vroeg in de ochtend moeten, want later op de dag kan je met een auto niet bij de Grote Markt komen en voor de fiets is het veel en veel te veel! In de loop van de komende maanden zullen we met de bibliotheekcommissie alles uitzoeken, kijken wat we nog niet zelf op de plank hebben staan en de rest van een prijs voorzien, zodat we – wanneer er weer meer vrijheid is – een grote boekenverkoop kunnen organiseren. Mocht u echter een bepaalde titel zoeken, laat het ons dan weten, dan gaan wij kijken of het desbetreffende boek misschien bij ons in een van de voorraaddozen zit!

Wat de Haarlemse poëzie betreft, plaats ik dit keer een lang gedicht van Adriaan Morriën, waarin hij veel Haarlemse beelden verwerkte en alle jaargetijden, maar voor nu wens ik u een mooie zomer en hopelijk stuurt u mij nog uw poëzievondst. 

Machteld Tilanus, bibliotheekcommissie
machteldtilanus@gmail.com

Van Adriaan Morriën

HAARLEM

Ik wilde zo graag in Haarlem wonen
In een oud rustig huis aan de Leidsevaart.
Om ’s avonds te luistren naar ’t ruisen der bomen
Waardoor de zeewind van Holland gaat.

Om voor het slapen het spel te horen
Der Bavoklokken, zo helder en zacht…
Door ’t venster zie ik nog juist de toren,
Het kerkdak reeds donker van de nacht.

Om ’s Zondags over het marktplein te wandlen
Waar Haarlems eerste drukker troont,
Het boek onveranderlijk in zijn handen,
Voor ’t huis waar later een dichter heeft gewoond.

De lente komt er zo vriendelijk binnen
Door bolwerk en Hout, langs singel en gracht;
Dan kan op een ochtend de zomer beginnen
Vol schaduw en zon en met bloemen bevracht.

De kinderen aarzelen blij op de bruggen
En zien het water dat blinkt in het licht
En horen de stad vol van zomergeruchten
En halen de hemel vlak voor hun gezicht.

In ’t najaar vallen nergens de bladen
Zo overvloedig als achter de Hout
En krakend loopt men de bedolven paden
De zon gaat er wenend onder in goud.

De zon komt er ritselend op in de morgen
Als de duif reeds boven het Kenaupark stijgt
En de stad nadromend over nachtelijke zorgen
Rondom het geluid van de melkauto zwijgt.

De winter strooit er zijn sneeuw op de daken
En vriest de singel en grachten dicht,
En oud is ’t geluid dat de stilte doet kraken,
’t Verlangen ontdooit in een vrouwengezicht.

De nacht staat van sterren en koude te tintelen,
De kerk met haar voorhoofd en schouders vol sneeuw,
Laat voordat ik inslaap har klokkenspel rinkelen
En zwijgt dan een uur of een donkere eeuw. 
Geveltekens
img
IJzerhandel “De Spijkermand” Van C. J .v.d. Broek Begin 1900 (foto G. v.d. Broek)
 
 
 
De Stichting Geveltekens probeert ook in een moeilijke tijd zoveel mogelijk door te gaan. Zo stond er na het mooie werk aan de gevelstenen van Spaarne 89 al een volgend project op Myrthe Smith te wachten. Nadat de Stichting had gezien dat er een steiger op de hoek van de Oude Groenmarkt 2 hoek Warmoesstraat 1A was neergezet, is contact gezocht met de eigenaar van deze panden. Dit was inmiddels zoon Gijs van Jan van den Broek. Voor Jan heeft de Stichting er in 2003 voor gezorgd dat de gevelsteen ‘De Spijkermand’ weer terugkeerde uit een gevel van het Frans Hals Museum, die voor bezoekers niet was te zien. Fijn was wel dat de steen zo een plaats had waar hij niet kon zoekraken.  
img
Myrthe Smith bezig met het reinigen en het kleuronderzoek van De Spijkermand
In 2003 is de steen niet in de gevel aan de Oude Groenmarkt geplaatst (waar hij in deze gevel precies gezeten zou hebben gezeten is niet bekend) maar kreeg hij een mooie plek in de gevel aan de Warmoesstraat. In het pand Warmoesstraat 1E zit een heel bijzondere stijlkamer, die nu Elout’s Stijlkamer heet, vernoemd naar de ijzerkramer Jacob Cornelis Elout (1740-1790). Deze kamer is op aanvraag via internet te bezichtigen.
De winkel ‘De Spijkermand’ komt in 1867 in handen van Cornelis Jan (Cees) van den Broek en blijft bestaan tot 1954. Hierna zijn de panden nog wel eigendom van de familie Van den Broek, alleen met een andere functie. 

img
Uiteindelijk is de gevelsteen weer opnieuw gepolychromeerd. De mand in een iets zachtere kleur wit
De percelen zijn van 1920 - 2008 eigendom van Loek van den Broek. Hij wilde graag de gevelsteen De Spijkermand terug wat de Stichting in 2003 dus voor elkaar kreeg. Hij liet toen ook door Hans ’t Mannetje de nieuwe gevelsteen ‘De Broek’ maken die er aan moet herinneren dat de familie van den Broek al zo lang de panden in zijn bezit heeft. Deze gevelsteen “De Broek” is ook bij Myrthe Smith laten we maar zeggen in de stomerij geweest en ziet er nu weer voor jaren goed uit.

Meer over hoe de gevelsteen "De Broek" en andere gevelstenen er nu uit zien leest u in het hele artikel (download hier).
img
Louis van Leeuwen 1918-1940
Oproep
Margreet Helder schrijft een boek over oorlogsslachtoffers in Veenendaal. Daar horen ook de militairen bij die in Veenendaal gemobiliseerd waren. Een van hen is Louis Johan Christoph van Leeuwen, geboren op 22 februari 1918 in Bussum als zoon van Willem Johannes van Leeuwen en Hermina Pooters. Het gezin verhuisde later naar Haarlem en woonde Eschdoornstraat 39. Volgens het adresboek van Haarlem van 1939 was zijn vader monteur. Hij stierf op 14 mei in Veenendaal en ligt begraven op het militair ereveld Grebbeberg bij Rhenen.
Hebt u informatie over deze militair? Neem dan contact op met Margreet Helder.
pgj.helder@solcon.nl
Afb
Actuele agenda
Voor het volledig overzicht van activiteiten...

Klik hier
COLOFON
 
 
 
Haerlem Nieuws is een maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem
Postbus 1105, 2001 BC Haarlem   De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem
023 5345422  info@haerlem.nl
  
www.haerlem.nl   haerlemredactie@gmail.com
ledenadministratie@haerlem.nl

IBAN NL89 INGB 0000 3778 82
U ontvangt Haerlem Nieuws als lid of belangstellende van onze vereniging
lid worden? Klik hier
Afb
Haerlem NIeuws liever niet ontvangen? klik hier
Afb Afb Afb
< <