HAERLEM NIEUWS   november / december 2021   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     Nieuws uit het bestuur met onder andere een terugblik op de afgelopen periode, zoals Museumnacht Kids, de Kunstlijn in De Hoofdwacht, de onthulling van de Pim van Zalingen vitrine. Ook aandacht voor erfgoed, namelijk de spoorweghuisjes in de Koppestokstraat, dit i.s.m. Heemschut en het plan om een puienprijs in te stellen.   Lees het gehele artikel

Wandeling langs herbestemde kerken     Zaterdag 20 november is er om 10.00 uur een wandeling langs herbestemde Haarlemse kerkgebouwen. De wandeling start om 10.00 uur voor De Hoofdwacht en duurt ca. 2 uur. De kosten bedragen 5 euro voor leden en 7,50 euro voor niet-leden. Deze kosten kunnen vooruit worden voldaan via IBAN: NL89 INGB 0000 3778 82 ten name van de Historische Vereniging Haerlem onder vermelding van 'kerkenwandeling'. Voor een bezoek aan de Janskerk heeft u een geldig corona-toegangsbewijs nodig. Meer weten over Haarlemse kerkgebouwen? Na de wandeling is het boek 'Meer dan steen' te koop voor 5 euro.   Aanmelden via dit formulier

Bierproeverij     Ter opluistering van de verjaardag van Haarlem organiseert de Historische Vereniging Haerlem een bierproeverij in De Hoofdwacht op zaterdag 20 november 2021. De proeverij wordt gehouden in drie sessies van een uur. Daarvoor is er ruimte voor een vijftiental proevers per sessie. U dient zich voor 20 november 2021 op te geven. U kunt kiezen uit drie tijdsloten (13.00- 14.00 uur, 14.30-15.30 uur en 16.00- 17.00 uur). Het tijdslot wordt geblokkeerd zodra het maximum aantal van 15 personen is bereikt. Leden van de vereniging hebben gratis toegang, voor niet-leden geldt een bijdrage van €5,-. N.B. Voor een bezoek aan de bierproeverij heeft u een geldig coronatoegangsbewijs nodig.   Aanmelden via dit formulier

Mike Hos vanuit De Hoofdwacht     Dinsdag 14 december zal Mike Hos naar aanleiding van zijn artikel in het Haerlem jaarboek een online lezing houden over de Joodse gemeenschap in Haarlem. De directe naoorlogse geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Haarlem is voor velen een onbekende geschiedenis. Na de ontberingen van de oorlogsjaren moesten de overlevenden het Joodse leven in Haarlem weer opnieuw opbouwen. Een zware last die de Joodse gemeenschap grotendeels zelf moest dragen. In navolging van het onderzoek van Wim de Wagt en Kees van der Linden, geeft Mike Hos een digitale lezing waarin hij uiteenzet hoe de eerste vijf jaar van de Joodse gemeenschap er uitzagen. Hoe werd de gemeenschap ontvangen? Welke problemen ondervond deze? Mike Hos is 26 jaar oud en geboren in Haarlem. Hij heeft Geschiedenis en Stadsgeschiedenis gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn interesse gaat uit naar migratiegeschiedenis, Europese Joodse geschiedenis en Haarlemse geschiedenis. In het Haerlem jaarboek van 2020 heeft hij een artikel geschreven. De lezing begint om 20.00 uur, inloggen kan vanaf 19.30 uur. De lezing is digitaal toegankelijk voor leden en niet-leden van de Historische Vereniging Haerlem. Er zijn geen kosten verbonden aan het bijwonen van de lezing, aan het eind wordt een vrijwillige donatie gevraagd.   Aanmelden via dit formulier

De klimaatconferentie in Glasgow is in volle gang wanneer ik dit stukje schrijf. Net als veel Nederlanders maak ik me zorgen over de opwarming van de aarde. Waar staan we over tien jaar en tegen de tijd dat mijn kleinkinderen net zo oud zijn als ik nu? Er doemde vannacht een angstbeeld bij me op: de torenspits van de Grote Kerk dook op midden in een grote watervlakte en ik was bezig met zandzakken om de boel thuis droog te houden.

De verzonken toren in de Reschensee in Zuid-Tirol, Italië   Haarlem lag 5.000 jaar geleden aan zee. Gaan we dat weer meemaken? Of, erger nog, krijgen we straks allemaal natte voeten? Volgens de grafiek Verandering zeespiegel aan de Nederlandse kust op basis van gegevens van het KNMI die NRC publiceerde moeten we in het meest ongunstige geval rekening houden met een zeespiegelstijging van 1,5 meter over 65 jaar.

De bodemdaling langs de Nederlandse kust die wordt geschat op 0,2 mm per jaar is vergeleken daarmee een peulenschil. De Grote Kerk is volgens het onlangs verschenen Grote Bavoboek 74 meter hoog. Hoe hoog de torenspits is, valt zelfs in het Grote Bavoboek dat pas is verschenen niet te lezen. Deze moet 35 à 40 meter hoog zijn. Al met al een pak van mijn hart. Daarmee wil ik overigens de zaak niet bagatelliseren, integendeel.

Laten we vooral hopen dat de conferentie genoeg resultaat oplevert, zodat we rampen kunnen voorkomen. En laten we vooral zelf al het mogelijke doen om aan de beperking van de CO2-uitstoot een steentje bij te dragen, wat de regeringsleiders ook mogen besluiten. Peter van Wingerden Schrijver dezes houdt zich aanbevolen voor uw commentaar via info@haerlem.nl

Het Broodhuisje en meer     SGVH Nieuws Nog steeds zullen maar weinig Haarlemmers op de hoogte zijn van het bestaan van het Broodkantoor van pastoor A.A. Bloemert in de Lange Veerstraat 21B. Wellicht is zelfs ook de naam Bloemert hen onbekend. Dat is jammer want deze pastoor heeft veel betekend in onze Haarlemse geschiedenis. In zijn testament werd bepaald hoe de brooduitdeling voor de Haarlemse allerarmste rooms-katholieken in zijn voormalige woonhuis in de Wijde Appelaarssteeg werd geregeld. Iedere vrijdag (op enige uitzonderingen na) is van 13:30 tot 17:00 uur in de Lange Veerstraat 21B het poortje en het Broodhuisje open voor bezichtiging. Ons bekende en zeer enthousiaste bestuurslid Martin Busker van de Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem zal u graag ontvangen en allerlei bijzonderheden vertellen en laten zien.    Lees meer

Henk Vijn 1934 - 2021   Woensdag 15 september 2021 was een zwarte dag voor Haarlem, want we moeten Henk Vijn gaan missen, de man die zoveel voor deze stad heeft gedaan en betekend.   Hij zette zich belangeloos in om Haarlem steeds verder op de kaart te zetten als een van de belangrijkste steden van Nederland op het gebied van cultuur en historie. Al veel langer was hij bekend om zijn kroketten en bitterballen. Daarbij zal hij wellicht wel eens gedacht hebben wat is daar lekker bij en waar was Haarlem vroeger om bekend? Juist ja, om haar bier. Zo werd hij ook een van de mensen die zich inzette om Haarlem weer een eigen biermerk te geven. Tijdens het 750 jarige bestaan van de stad kwam het inmiddels zeer bekende “JOPEN” op de markt. Maar bij gezelligheid hoort ook muziek dus organiseerde hij het Nieuwegrachtconcert en Bakenessergrachtconcert.

Henk Vijn was ook voorzitter van Stichting de Hoeksteen, een club die vecht voor het behoud van het historisch karakter van Haarlem. Wat deed hij eigenlijk niet voor Haarlem? Het is veel, heel veel, maar één van de meest in het oog springende projecten is natuurlijk Molen De Adriaan. Onze Stichting SGVH is blij dat het gelukt is om Henk in 2014 nog te eren met een gevelsteen in zijn zo geliefde molen De Adriaan. De molen waarin hij de grote stimulator was achter de herbouw. Maar het mag zo langzamerhand wel bekend zijn wat hij voor zijn stad heeft gedaan en betekend. Hij was altijd in de stad vaak met zijn Theo op de scooter. Zelfs toen hij al tachtig was. Nu is dit allemaal voorbij en is het te hopen dat er t.z.t. een nieuwe Henk Vijn zal opstaan die zich wil inzetten voor de cultuur en historie van deze stad; Haarlem kan dit soort mensen niet missen. Zijn afscheid werd ook in stijl “gevierd” met bitterballen en een Jopen biertje.   Henk bedankt voor alles wat jij voor deze stad hebt gedaan en je kan er zeker van zijn dat jouw naam nog menig keer in Haarlem genoemd zal worden. Martin Busker Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem

Paardegaai in De Hoofdwacht?     Zaterdagavond 23 oktober krioelde het in de stad van de kinderen: de Museumnacht Kids draaide weer op volle toeren. Veel musea boden een spannend programma aan, en ook De Hoofdwacht opende de deuren. Samen met de Jonge Muggen, Geschiedenis met een Twist en Scouting Chama Urafiki kon een bijzondere Expeditie Beurs 1875 bezocht worden: kon je in De Hoofdwacht alle “ontdekkingen ontdekken”? De gastvrouwen in de hal legden uit waar de expeditie-reizigers te vinden waren. In Het Onderhuis vertelde Willem Barentsz. tussen de ijsschotsen waarom hij naar het Noorden voer, wie hij meenam en natuurlijk alles over zijn avonturen op Nova Zembla. Om geluk af te dwingen leerde een knopenkoning hoe je een geluksbandje kon knopen, en een duiker met een indrukwekkende duikershelm vertelde alles wat er zoal onder water te ontdekken viel. In de Tademakamer was een reusachtige wereldkaart omgetoverd tot een quizkaart. Daar vertelde Juffrouw Alexandrine Tinne hoe zij met 195 kamelen door de woestijn naar Sudan was gereisd, en Charles Darwin onthulde hoe hij met de Beagle fantastische ontdekkingen had gedaan. In de Coornhertzaal gaf een dubieuze chirurgijn “wijze” raad en hij toonde de bizarre instrumenten die een scheepsarts meenam. Gelukkig waren er ook echte verpleegsters die de Driekanten Doek demonstreerden, en in een hoekje vond iets geheimzinnigs plaats: opeens liepen er veel kinderen rond met opvallende littekens… De zolder was voor de kunstenaars. Maria Sybilla Merian liet de vlinders zien die zij in Suriname ontdekt had; de kinderen konden er hun eigen vlinder kleuren. En Haarlemmer Frans Post showde zijn tekeningen die naar waarheid waren getekend. Hij had ook een puzzel met wel héél vreemde beesten: een paardegaai, een slakvogel? Het werd een heel geslaagde avond, dankzij de 25(!) vrijwilligers. Circa 550 bezoekers bezochten De Hoofdwacht. We kijken al uit naar het volgend jaar. Klik hier om alle foto’s van Museumnacht Kids in De Hoofdwacht te zien. Kijk hier wie er een prijs gewonnen hebben! Jonge Muggen: Ingrid Bartels en Andrea Roosen Corrie, Angèle, Annelies, Aad en vele, vele anderen

Historische Sinterklaasavonden   In een akte uit het Grafelijk leenregister is te lezen dat graaf Floris V, graaf van Holland en Zeeland, verklaart “...aan Jan van Haarlem, knaap, gegeven te hebben een kamp (=stuk grond) dat Berkenrode heet, op Sinte Nicolaes avont 1284...”.   Die knaap was zijn eigen schildknaap. De schenking vormde het begin van de heerlijkheid Berkenrode, bij Heemstede. Het is misschien wel de oudste vermelding van Sinterklaasavond in onze cultuur, al betrof het hier waarschijnlijk een schenking op een heiligendag en niet zozeer een pakjesavond. Maar dat de naamdag van de heilige bisschop al in die tijd werd gevierd, staat vast. Lees meer

Uit de Haerlemse boekenmolen

Boekbespreking

Peter Sprangers   Op zoek naar Haarlemse 17e-eeuwse tegels   €  19,95 In 1621 tekent Jan van de Velde vanaf de ruïne van het huis ter Kleef de rookpluimen van het plateel- en pottenbakkerskwartier. Dat maakt nieuwsgierig naar het product en de ambachtsman. Verbeelding op klei in een rijkelijk palet dat door een gloednieuwe publicatie voor u ontsloten wordt.  Lees verder Bindwijze: Hardcover ISBN/ISBN13: 2004000150862 Verkrijgbaar bij o.a. de Vries van Stockum of via info@hkth.nl           Thuis in Santpoort   Stichting Santpoort post maandelijks een Santpoortse parel uit het dorp op hun Facebookpagina. Verhalen over gebouwen, landweggetjes en andere bijzondere plekken in deze regionale oase in de gemeente Velsen. Al deze parels zijn nu gebundeld in een cadeauboekje. Bestellen? Mail naar info@kennemerboekhandel.nl.

Johannes van der Weiden   Mathé van der Weiden (1890-1963) Sierkunstenaar   €  24,95 Eresaluut voor een vader Wie op zijn vijfentachtigste een boek publiceert over zijn vader die al bijna zestig jaar dood is, moet wel een bijzondere band met hem hebben gehad. Ik vraag de auteur, Johannes van der Weiden (1936) hier naar. ‘Ik had een relatief goede band met mijn vader. Hij was 46 toen ik werd geboren, ik was 27 toen hij in 1963 overleed. Zijn beste tijd als kunstenaar, de periode 1912-1940, heb ik eigenlijk niet meegemaakt. Ik herinnerde me hem vele jaren vooral als een ontgoochelde, vrij gesloten, oude man.... Lees verder in deze bespreking door Wim Cerutti. Waanders Uitgevers, Zwolle, 2021, 144 pag.       Willem Veenhoven   Jan van Borssum Buisman. Kunst en vrijheid   €  20,99 Leven en werken van een Haarlems beeldend kunstenaar Eerder dit jaar verscheen een bijzonder boek over een uitzonderlijk mens en kunstenaar, de Haarlemse beeldhouwer Jan van Borssum Buisman. De auteur, Willem Veenhoven, is geen kunsthistoricus, maar was internist in het Kennemer Gasthuis. Het boek heeft daarmee aan kracht gewonnen, want kunsthistorisch vakjargon en hoogdraverij ontbreken gelukkig. De schrijver blijkt een zeer goed waarnemer en is erin geslaagd, na jaren van onderzoek en bestudering van het werk van Van Borssum Buisman,.... Lees verder in deze bespreking door Wim Cerutti. Gottmer Uitgevers Groep 2021, 160 pag.

SGVH nieuws november/december     Hier staat restaurator Myrthe Smith op de steiger en herstelt Inden Hertog van Brandenborgh Damstraat 23 weer in oude luister. Nieuws van Stichting Geveltekens Vereniging Haerlem november 2021 onder andere over geveltekens in de Damstraat, Julianalaan, Spaarne, Bloemerstraat, Judith Leysterstraat en Jacobstraat.   Lees verder

Laatste kans voor monumentale stolpboerderij in Schoten     "Alle hens aan dek" Er leeft nog een koppeltje schapen in de oudste stolpboerderij van Haarlem. Maar eigenlijk kan er niet meer geboerd worden in het half ingestorte monument. Al sinds 2005 zijn alle plannen in de prullenbak beland, waardoor het 17e-eeuwse pand gered zou kunnen worden. Maar nu gloort er nog een laatst sprankje hoop. De wijkraad en Erfgoedvereniging Heemschut zetten alles op alles om dat nu echt voor elkaar te krijgen. Lees meer bij NH Nieuws Lees meer bij Heemschut Lees rapport cultuurhistorisch onderzoek

Hier werd vlijtig met naald & draad gewerkt   Het zusterhuis van het Rosenstock-Huessy Huis Hagestraat 12A, Haarlem      Bron: Stadsherstel   Het markante Rosenstock-Huessy Huis ligt in de Burgwalbuurt, binnen de historische omwalling van Haarlem en strekt zich uit tussen Hagestraat en Antoniestraat. Het complex bestaat uit een verzameling gebouwen met een rijke geschiedenis in de zorg voor kwetsbaren in de samenleving. In het voormalige zusterhuis van het complex wonen nu acht jongvolwassenen met autisme.   Lees meer

Burgemeester, Schilder en Beeldhouwer     Families De Vries rond 1600: de Burgemeester, de Schilder en de Beeldhouwer. Zoals bekend wonen er veel De Vries-families in ons land, alle met één natuurlijk-oorspronkelijke herkomst: Friesland. Via de familie van mijn vrouw stuitte ik op een correspondentie van bijna 100 jaar geleden tussen de “Zaanse stam” en de “Delftse tak” van een zelfde familie De Vries. Uit deze correspondentie bleek dat er heel ver terug een burgemeester Dirck Jacobszoon de Vries vigeerde in Haarlem, onder andere in het “oorlogs”-jaar 1572. Eén van zijn drie zonen heette Adriaen die – net als zijn vader – “treftig catholyck” was; diens dochter Cornelia runde met haar man een katholiek Hofje in Delft. De twee andere zonen hadden “gezindheid voor de nieuwe leer” en waren protestant geworden. Voorts was er in 1985 een uitgebreide tentoonstelling over de kunstenaar Hendrick Goltzius in het Frans Halsmuseum. Van zijn hand hing daar het prachtige portret uit 1590 van “zijn vriend en schilder-kunstenaar Dirck Jacobszoon de Vries” (Teylers Museum). Exact de zelfde naam dus als die van de burgemeester. Marius van Nieuwkerk    Lees verder

Ontdekt     Meestal krijgen wij nieuwe boeken voor de bibliotheek van de Vereniging Haerlem omdat leden hun (vaak geërfde) boekenbezit saneren. Ook kijken we rond in kringloopwinkels en dat is tegenwoordig mogelijk omdat de catalogus op de website van de Vereniging staat en we dus in een winkel op onze telefoon kunnen zien of een bepaalde titel wel of niet al aanwezig is, zodat we niet met nog meer dubbele exemplaren komen te zitten. Natuurlijk kopen we ook rechtstreeks bij een van de plaatselijke boekhandels, zoals ik dat ook kortgeleden deed en twee (letterlijk) zware boeken aanschafte: De Grote Houtstraat Omnibus en Het Grote Bavoboek, samen een kleine 5 kilo kennis over Haarlemse zaken. Binnenkort zal ik ze naar De Hoofdwacht zeulen, maar nu eerst kan ik er hier thuis van genieten. En nu een gedicht van Sylvia Hubers, dat mooi aansluit bij actuele activiteiten (Bierbrouwen en Kunstlijn) in De Hoofdwacht. Dit gedicht, opgenomen in de bundel ‘Niet over het Spaarne!’, werd geschreven voor de bekendmaking van Kunststad van het jaar 2010, waarvoor ook Haarlem was genomineerd. Voor poëtische bijdragen houd ik mij aanbevolen! Machteld Tilanus, bibliothecaris machteldtilanus@gmail.com Voor Haarlem Ik droomde me een man als een kunstwerk en ik moest naar Haarlem gaan Ik droomde van Oude Meesters, op een vingerknip beschikbaar, om de hoek van de straat en ik moest naar Haarlem gaan Ik droomde me kunstenaars in galeries kunstenaars op terrassen, kunstenaars als vrienden en ik moest in Haarlem zijn Ik droomde vaten vol kunstig bier door bierkunstenaars gebrouwen en ik moest in Haarlem drinken Ik droomde me een stad die niet bestaat een stad als een kunstwerk uitgevouwen over de grond door vaardige creatoren een stad waarin ik rond zou lopen o en ah zou zuchten Ik droomde me een stad die bestaat van mooi

Tentoonstellingsmateriaal     Op 13 december 2021 wordt de brouwerijtentoonstelling afgebroken. Zijn er mensen of weten leden instellingen, bijvoorbeeld scholen, die belangstelling hebben voor de platen langs de wand van de Coornhertzaal en of de panelen. Zo ja, geef dat door aan Boudewijn van Os.

Haerlem Nieuws is een twee-maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422