HAERLEM NIEUWS   mei / juni 2021   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     In de vorige editie van Haerlem Nieuws sprak ik de hoop uit dat wij in dit nummer konden aankondigen dat wij elkaar weer ‘live’ zouden kunnen ontmoeten bij een aantal activiteiten. Helaas is dat nog niet het geval. Weliswaar zijn er versoepelingen in de horeca en het winkelen, maar evenementen en bijeenkomsten zijn helaas nog niet mogelijk. Het licht aan het eind van de tunnel wordt echter wel steeds sterker! Wij hebben op 19 april het trieste bericht ontvangen dat Aad Prent is overleden. Aad was ruim 30 jaar actief als lid van onze Vereniging. Wij wensen zijn familie veel sterkte toe.

In zijn In Memoriam kunt u lezen hoe actief hij was. Verder deze keer in 'uit De Hoofdwacht' nieuws over onder andere de Algemene Ledenvergadering, het Haerlem Jaarboek en het Adriaan Pauwjaar.  Martin van Bleek Voorzitter

19 mei Lezing Vrouwen en bierbrouwen       Woensdagavond 19 mei zal Marjolein van Dekken, auteur van het proefschrift 'Brouwen, branden en bedienen: Werkende vrouwen in de Nederlandse dranknijverheid, 1500-1800' een online lezing verzorgen in het kader van de biertentoonstelling. Zij zal de rol van de vrouw in de Haarlemse brouwgeschiedenis belichten. De lezing begint om 20.00 uur, inloggen via Zoom kan op de avond zelf vanaf 19.30 uur. Er zijn geen kosten verbonden aan deelname. Deze online lezing is open voor leden van de Historische Vereniging Haerlem en andere geïnteresseerden. Klik hier hier om u aan te melden.

27 mei Lezing Dwarsliggers   Stationsplein tijdens "de staking" bron: NHA   Onlangs verscheen bij Uitgeverij Verloren als nr. 21 in de Haerlem Reeks: ‘Dwarsliggers – stakers bij de Centrale Werkplaats in Haarlem in 1903’. Op donderdagavond 27 mei geeft de auteur van dit boek, Ivo Zandhuis, via Zoom een lezing. De Centrale Werkplaats van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij was begin twintigste eeuw met ruim 1.400 werklieden de grootste fabriek van Haarlem. Meer dan de helft van de werklieden gaf op 6 april 1903 gehoor aan de oproep van de vakbonden om het werk neer te leggen als protest tegen de antistakingswetten van de Nederlandse regering. Maar binnen enkele dagen gingen de meesten weer aan de slag. Ivo Zandhuis heeft uitgezocht waarom de ene werkman wel ging staken en de andere niet. Deze digitale lezing vindt plaats via Zoom op uw eigen computer. Deelnemers ontvangen na aanmelding enkele dagen van tevoren de inloggegevens. Er zijn geen kosten verbonden aan deelname, deze activiteit staat open voor iedereen, ook niet-leden van de Historische Vereniging Haerlem zijn van harte welkom. Inloggen kan op de avond zelf vanaf 19.30 uur, de lezing begint om 20.00 uur.   Klik hier om u aan melden

Het Brouwboekje is uit     De Historische Werkgroep heeft opnieuw een publicatie het licht doen zien. Het eerste exemplaar van het boekje ‘Brouwgeschiedenis van Haarlem’ is op vrijdag 7 mei overhandigd aan burgemeester Jos Wienen door voorzitter Martin van Bleek. Dat gebeurde op een voor het onderwerp historische plek: op de Bakenessergracht vlakbij het Spaarne, twee plaatsen waar talloze brouwerijen zich in het verleden vestigden. Voor veiligheid en gezondheid vond de plechtigheid plaats in de buitenlucht. Mede aanwezig waren voorzitter Boudewijn van Os en een aantal leden van de werkgroep. Er is ook een interview in het Haarlems Dagblad verschenen en er zullen artikelen komen in twee landelijke biermagazines. Kom je exemplaar ophalen Het boekje telt 96 pagina’s en staat vol met prachtige kleurenfoto’s, van brouwers en brouwerijen, van stillevens met bier, overzichtsfoto’s en tekeningen betreffende het brouwproces. Ook de moderne bierbrouwerijen zoals Jopen en Het Uiltje, en biercafé’s met speciaalbieren, hebben een plek in dat lange verhaal. De moeite van het aanschaffen waard. Zoals eerder vermeld, mogen leden dit boekje in De Hoofdwacht gratis komen ophalen. Daarvoor zullen op gezette tijden vrijwilligers  aanwezig zijn. Naast tijden zetten wij ook koffie. De tijdstippen waarop wij deze uitdelingen houden, zullen op de Haerlem website worden gemeld. Als je slecht ter been bent, meld het dan via bvvanos@gmail.com zodat wij het bij je thuis kunnen bezorgen. Voor meerdere exemplaren en voor niet-leden geldt een prijs van acht euro. De tentoonstelling De Historische Werkgroep gaat nu aan de slag om de brouwerijtentoonstelling voor te bereiden. Er is een grote kans dat de tentoonstelling vanaf 1 juli 2021 mag worden geopend.                 Artikel Haarlems Dagblad

In memoriam Aad Prent     Op 15 april is Adrianus Gerardus Prent op 77-jarige leeftijd overleden. Gedurende zijn ruim dertigjarige lidmaatschap heeft Aad als vrijwilliger een actieve rol vervuld in de Historische Vereniging Haerlem. Van 2010 tot 2015 voerde hij onze ledenadministratie. We herinneren hem ons als gastheer en ambassadeur van de Haarlemse geschiedenis tijdens onze tentoonstelling over Jean de la Chambre in de Waalse Kerk Haarlem. Aad was lid van de werkgroep die in 2014 opnieuw een reis naar Angers organiseerde nadat hij in 2001 al had deelgenomen aan de excursie daarheen ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van onze vereniging. Aad was goed bekend in het arrondissement Angers, waar hij jarenlang de camping in Durtal bezocht. Ook was Aad van de partij toen in 2011 een reis naar Osnabrück werd georganiseerd ter gelegenheid van de 50-jarige Jumelage met Haarlem. Hij was een trouwe bezoeker van onze lezingen en excursies. Als hij bezoek van buiten ontving nam hij dat steevast mee voor een bezoek aan De Hoofdwacht en de Grote of St. Bavokerk.

Onderscheiding Wim Cerutti   Achter de burgemeester rechts Wim Cerutti   Op maandag 26 april werd Wim Cerutti, lid van onze vereniging, benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Wim doet al een kwart eeuw onderzoek naar de geschiedenis van personen, gebouwen, instellingen en ontwikkelingen in Haarlem en Zuid-Kennemerland. Met zijn publicaties over het Stadhuis, de Haarlemse Jeruzalemvaarders, Torrentius en heel, heel veel andere onderwerpen, kun je een boekenplank vullen. Van 1985-1995 maakte hij deel uit van het bestuur van onze vereniging, waarvan de laatste jaren als, zoals dat toen nog heette, Eerste Secretaris. Veel energie en tijd gaf en geeft hij aan de vervulling van andere bestuursfuncties, zoals de Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief en de Coornhert Stichting Haarlem Het spreekt dan ook vanzelf, dat op deze plaats Wim van harte wordt gelukgewenst met deze hoge onderscheiding, die zonder meer ook dik verdiend is. Peter van Wingerden .

Kaas- en Broodmoord     De Kaas- en Broodmoord is een muzikaal hoorspel en podcast over een beruchte Hollandse boerenopstand uit de late middeleeuwen: Het Kaas- en Broodoproer van 1492. Boze boeren uit West-Friesland en Kennemerland trokken toen naar de steden met als dieptepunt de moord op de Schout van Haarlem. Theater Kwezel maakte een hoorspel over dit boerenprotest gecombineerd met nieuwe uitvoeringen van middeleeuwse muziek. Dit verhaal is in twee delen te beluisteren.   Lees meer en luister

Oom Gips in Haarlem     Krak – au! Maar een gebroken arm of been wordt ‘gezet’ en met een gipsverband onbeweeglijk gemaakt; daarmee is het eerste leed betrekkelijk snel voorbij en kan het genezingsproces beginnen. Dat gipsen vinden we vanzelfsprekend. Maar het is ooit door iemand bedacht: door oom Gips!    Lees verder

De Witte Bock     Gevelsteen de Witte Bock is in oude luister hersteld. Toen de steigers op de Grote Markt 1 werden opgebouwd heeft de Stichting Geveltekens contact gezocht met de aannemer. Met de vraag of de gevelsteen ook met het onderhoud meegenomen werd?   Lees meer

Westergracht 69: J. Spithoven Vrachtauto Transport     Ogenschijnlijk geen tekst waar spannende zaken achter schuilgaan. De poort geeft toegang tot een klein bedrijventerrein. Onderzoek van Ton Apon bracht aan het licht dat het bedrijf in de periode tussen de Eerste Wereldoorlog en de mobilisatie van 1939 een rol heeft gespeeld als tussentijdse stalling voor de Cavaleriepaarden van het Garnizoen in Haarlem dat was gelegerd in de Ripperdakazerne.   Lees meer

Film over de geschiedenis van het Haarlemse Stadhuis     Er is een nieuwe film verschenen in de filmserie Historische Speurtocht:van Wim Cerutti en Marius Bruijn, namelijk Het Stadhuis van Haarlem. De Haarlemse historicus en publicist Wim Cerutti,neemt u mee op een historische rondleiding door het Stadhuis van Haarlem. Gebouwd in de 14de eeuw is dit het oudste stadhuis van ons land, dat nog als zodanig in gebruik is. Het is een centrum van rechtspraak en bestuur. Maar het pand bevat ook belangrijke kunstschatten. Wat bevindt zich achter de eeuwenoude gevels? Wat gebeurde er in de donkere kelders? Cerutti toont de plekken waar je anders niet komt. Hier spreken de eeuwen!   Kijk de video

Uit de Haerlemse Boekenmolen     Jan de Roos   Haarlemse drukkers in verzet   € 19,95 Belangrijk boek over Haarlems verzet Joop Hoogendoorn, geboren en getogen in de Burgwal, start in 1923 in de Hagestraat een drukkerij. Op 29 april 1943 valt de Sicherheitsdienst de drukkerij binnen. Joop (44 jaar) en zijn 18-jarige zoon Ad worden gearresteerd wegens het maken van illegaal drukwerk. Joop komt in de gevangenis in Scheveningen (het Oranjehotel) terecht en wordt op 20 mei 1944 op de Waalsdorpervlakte doodgeschoten. Hij is uiteindelijk begraven op de Eerebegraafplaats in Bloemendaal. Zijn zoon Ad, die bij de arrestatie hevig had gevochten in een poging zijn vader te ontzetten, wordt veroordeeld en verblijft twee jaar in kampen en gevangenissen in Duitsland. Pas bij zijn terugkeer in juli 1945 hoort hij dat zijn vader er niet meer is. Tot aan zijn dood in 2012 blijven zijn oorlogsherinneringen hem achtervolgen. Dit verhaal was in hoofdlijnen wel bekend, maar de oud-journalist van Haarlems Dagblad en historicus Jan de Roos raakte gefascineerd door deze twee moedige Haarlemmers en ondernam met grote speurzin en vasthoudendheid een zoektocht naar de levensgeschiedenissen van vader en zoon Hoogendoorn. Het is een erg goed boek geworden. Helder en pakkend geschreven, rijk geïllustreerd en fraai vormgegeven. De inhoud is uitzonderlijk. De lezer komt erg dicht bij de hoofdpersonen. Lees meer... Uitgeverij Loutje, 144 pag., ruim 140 afbeeldingen, full colour, winkelprijs € 19.95. Koop het boek bij de lokale boekhandel!        Co Allan, Taco Hermans en Jan Kamphuis   Ruïne van Brederode – Hollands kasteel met een bewogen verleden   € 39,95 In Santpoort-Zuid ligt een van de monumenten van Monumentenbezit: de Ruïne van Brederode. In samenwerking met Uitgeverij Matrijs heeft Monumentenbezit het boek Ruïne van Brederode – Hollands kasteel met een bewogen verleden uitgegeven. Klik hier om het boek te bestellen. Het boek Ruïne van Brederode vertelt de geschiedenis van het kasteel: de bouwgeschiedenis, de bewoning van het kasteel door het adellijke geslacht Brederode en de belegering en verwoesting. De auteurs gaan ook in op het bouwhistorisch onderzoek van de huidige ruïne en de negentiende-eeuwse reconstructies en restauraties. Geflankeerd door prachtig historisch en hedendaags beeldmateriaal ontstaat zo een compleet beeld van dit unieke monument. De Ruïne van Brederode is het restant van een indrukwekkende middeleeuwse burcht van het machtige geslacht Brederode. Het kasteel is in de dertiende eeuw gesticht door Willem I van Brederode, verwant aan de graven van Holland. Belangrijke historische figuren als Jan van Brederode en Yolande van Lalaing hadden hun residentie op het kasteel. De burcht kent een bewogen verleden: in 1351 werd het kasteel verwoest tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, in 1426 werd Brederode belegerd door de Haarlemmers en de genadeklap werd uitgedeeld door de Spaanse troepen, die het toen al vervallen kasteel tijdens het beleg van Haarlem in 1573 plunderden. (bron: De Erfgoedstem)

Michel Bakker   Werken van Liefde, Vijf diocesane zustercongregaties   €  19,50 Werken van Liefde bevat geschiedenissen van de vijf diocesane zustercongregaties in het bisdom Haarlem-Amsterdam. Dergelijke congregaties vallen onder de bijzondere zorg van de plaatselijke bisschop. Het boek beschrijft hun enorme inzet en toewijding op het terrein van de zieken- en bejaardenzorg, jeugdwerk en sociale zorg, onderwijs en missie, waarmee zij een belangrijke bijdrage aan het welzijn in Nederland hebben geleverd. Zo stonden in 1930 aan 42% van alle ziekenhuisbedden katholieke zusters en broeders. Werken van Liefde volgt de vijf congregaties in de verschillende maatschappelijke en kerkelijke ontwikkelingen en schetst daarmee een beeld van een tijd waarin liefdewerk centraal stond.  Uitgeverij Loutje, Haarlem ISBN/EAN: 9789491936326        Peter Bruyn   De zeven levens van Oscar Benton   € 18,50 71 jaar blues en 1 evergreen Méér dan een halve eeuw stond Oscar Benton op het podium. Op bluesfestivals met zijn band. Bij Toppop met zangeres Monica. Als achtergrondzanger van Jack Jersey in feesttenten. Met een orkestband in discotheken en nachtclubs. Maar ook met een groot orkest voor de Franse televisie om zijn hit ‘Bensonhurst Blues’ te zingen, wat een evergreen zou worden. In stadions en arena’s in Bulgarije en Roemenië. In gala voor de Tsjechische president in Praag. Internationale successen waar in eigen land vrijwel geen mens weet van had. Dit is de geschiedenis van een artiestenbestaan met pieken en dalen, waarbij alcohol en bordelen niet weg te denken zijn. Bentons talent om het bluesgevoel over te brengen is boven iedere discussie verheven. Dat om zichzelf ten gronde te richten eveneens.  Lees meer...

Terugblik op digitale lezingen      Het afgelopen jaar heeft de Historische Vereniging Haerlem een aantal online lezingen gehouden, deze lezingen zijn opgenomen en kunnen worden teruggekeken via de Haerlem website. Kijk hier bijvoorbeeld de online lezing van Fred Berendse over Godfried Bomans van 28 april 2021 terug, of de lezing van Fred Meester over het ontstaan van Haarlems bekendste brouwerij.

Noord-Hollands archief   Van links naar rechts: Hotel de Kroon, tabakswinkel van J.J. Vogels, De Hoofdwacht en Smedestraat 40. Vóór De Hoofdwacht een aantal huzaren en een wachthuisje, ca.1870 Fotograaf onbekend. Noord-Hollands Archief / Beeldcollectie van de gemeente Haarlem Inventarisnummer NL-HlmNHA_1100_KNA006005352   Af en toe krijgen wij op de redactie wel eens de vraag waar we de historische afbeeldingen voor de site en voor de ‘Haerlem Nieuws’ toch vandaan halen. Uiteraard leveren onze auteurs veel uniek beeldmateriaal bij hun bijdragen, maar soms is dat niet altijd voorhanden en zal er dieper moeten worden gespit om een artikel of reportage ook visueel aantrekkelijk te krijgen. Nu is het internet een schier onuitputtelijke bron van materiaal, maar daardoor ook een moeilijk te doorgronden doolhof van informatie. Gelukkig zijn er instanties die ons een handje helpen. Eén hoog gewaardeerde daarbij is het Noord-Hollands Archief. Behalve een fysiek depot heeft het NHA een bijzonder toegankelijke website. Met name dat laatste is in deze huidige periode uiterst interessant! Het mag duidelijk zijn,.. wij als redactie van ‘Haerlem Nieuws’ putten regelmatig uit de webarchieven van het NHA. Ook in deze nieuwsbrief vindt u hiervan verschillende voorbeelden. Zelf kijken? We zijn er zeker van dat u op hun website zult slagen! Het NHA is wat het wil zijn: het geheugen van Noord-Holland!    Noord-Hollands Archief

Ontdekt     Nog steeds geen beweging op de zolder van De Hoofdwacht: de boeken staan onaangeroerd op de planken, maar voorzichtig aan beginnen wij (de bibliotheekcommissie) weer plannen te maken, want ondertussen wordt er nog steeds door veel Haarlemmers of Haarlemliefhebbers de boekenvoorraad uitgezocht. Wat bij hen overtollig is, wordt door ons opgehaald en al die dozen en zakken staan er nu om uitgezocht te worden. Ik ben benieuwd wat er allemaal tussen zit, maar één categorie heb ik al gezien: kinderboeken die spelen in Haarlem, geschreven door Bies van Ede. Hoe graag zou ik die ook opnemen in onze eigen collectie, maar helaas zijn onze boekenplanken niet oneindig en dus heb ik iets anders bedacht. Als Vereniging Haerlem hebben we ervaring met het ontvangen van schoolklassen en steeds weer viel mij op dat vooral de leerlingen van de scholen aan de randen van de stad, het centrum nauwelijks kennen en dat het soms voor hen voelt als een andere stad. Na de meivakantie, als ik precies weet hoeveel van die boeken ik kan verdelen, ga ik een aantal scholen bellen met de vraag of ze interesse hebben voor hun bibliotheek. Het verspreiden van kennis over Haarlem is toch ook een van de doelstellingen van de Vereniging?! En dan het gedicht: ook dit jaar zal er geen Luilakmarkt zijn, maar gelukkig vond ik in het boekje “Oprecht Haarlemse sonnetten en tekeningen” dit gedicht van Jan Kal. Helaas heeft Hans van der Horst er geen illustratie bij gemaakt en dus een foto, die ik vond in het Noord-Hollands Archief, zonder naam van de fotograaf, maar wel met een tijdsaanduiding: 1981! Luilakmarkt Bij lampionlicht boven bloementafels heeft Haarlem ’s nachts aan Pinksterbroeders maling. Een Volendammer visser kan zijn paling vlotter verkopen dan zijn buurman wafels. Ik hoor van duif en Geest en nederdaling, maar zie slechts vogels met ballonnennavels, die aan een touw, met gas tot in hun snavels, aan kinderpolsen meegaan, na betaling. Vrijdags voor Pinksteren is Luilakmarkt: heidens lawaai en nachtelijk geschuifel langs de Raamsingel, vol met bloemenkramen. Heeft ieder Haarlems huisje zijn cyclamen of Ster van Bethlehem, wordt als de duivel de straat geveegd, de grasrand schoongeharkt.  Machteld Tilanus, bibliotheekcommissie Wie stuurt er nog een gedicht in?

De eerste jongen op Mons Aurea     Een jongen uit Hoofddorp is heel even groot nieuws in augustus 1977. René Verwer is de allereerste jongen die op Mons Aurea onderwijs gaat volgen. Dat vinden ze ook bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen zo bijzonder dat René geïnterviewd wordt voor een brochure voor de campagne ‘Marie wordt wijzer’. De campagne was bedoeld om meisjes te stimuleren om door te leren maar gaandeweg werd de doelstelling verbreed naar gelijke kansen voor jongens en meisjes. ‘Dan zijn de mensen meteen van het idee af dat het ene vak alleen maar geschikt is voor meisjes en het andere alleen maar voor jongens,’ zo valt te lezen in de brochure uit 1977.   Lees meer

Vrijwilligers gevraagd   Het is weer zover. Het Haerlem Jaarboek 2020 komt spoedig uit. Om op portokosten te besparen zijn we op zoek naar vrijwilligers, die in hun postcodegebied een aantal jaarboeken bij onze leden willen bezorgen. Indien u hiertoe bereid bent kunt u zich per mail via penningmeester@haerlem.nl melden.

Haerlem Nieuws is een maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422