HAERLEM NIEUWS   september / oktober 2021   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     Sinds het laatste Haerlem Nieuws is er veel gebeurd en is ons optimisme gedeeltelijk bewaarheid. In de vorige editie vertelde ik dat de voorbereiding van verschillende activiteiten gewoon voortgang vond, zoals onze tentoonstelling over de brouwgeschiedenis van Haarlem. Op 12 augustus was in het Archeologisch Museum Haarlem in klein gezelschap de openingsceremonie door Tineke van der Meer, een van de oprichters van ‘Jopen Bier’. Daarna kon de tentoonstelling in de Hoofdwacht bekeken worden die nu op vrijdag-, zaterdag- en zondagmiddagen is te zien.

Helaas bereikte ons deze week het trieste bericht dat Henk Vijn op 87-jarige leeftijd is overleden. Henk Vijn was een markant en geëngageerd lid van onze vereniging en van groot belang voor onze stad. Het Haarlems Dagblad heeft niet voor niets op 22 september... Martin van Bleek Voorzitter

Lees het gehele artikel

In Memoriam Henk Vijn   Henk Vijn bij molen de Adriaan in 2012. © Archieffoto United Photos   Henk Vijn, ondernemer en promotor van Haarlems cultureel erfgoed heeft zijn geliefde Spaarnestad voorgoed verlaten.   Klik hier voor de rouwkaart

Zoals het Haarlems Dagblad schreef: "Zonder zijn inspanningen was molen De Adriaan nooit herbouwd. Henk Vijn overleed vorige week (15 september red.) op 87-jarige leeftijd. "   Lees het artikel in het Haarlems Dagblad

“Dat werkt als Haarlemmerolie”      Oudere Haarlemmers hebben geen uitleg nodig bij deze slagzin, die spreekwoordelijk werd. Maar voor de jongere generaties is het toch wel aardig om iets meer te vertellen over dit middel ‘tegen alle kwalen’, dat zowel in- als uitwendig gebruikt kon worden en dat in kleine druppelflesjes en daarnaast in de vorm van een zalf, maar tegenwoordig ook in capsules verkrijgbaar is.    Lees verder

Overwinning voor cultuur     De Ruïne van Brederode krijgt géén buren. De Raad van State heeft een streep gezet door het bouwplan vlak naast de Noord-Hollandse ruïne. De Gemeente Velsen wilde drie, later werden het er twee, villa’s laten bouwen tussen het tennispark Brederode en de overblijfselen van het eeuwenoude kasteel. Verschillende partijen, waaronder Erfgoedvereniging Heemschut, Vereniging Natuurmonumenten, Vereniging Behoud Landgoed, Stichting Monumenten Bezit en Stichting Omgeving Ruïne, verenigden zich in de ‘Brederode Coalitie’ en maakten zich hard voor het schrappen van de plannen. De partijen van de Brederode Coalitie vroegen de Raad van State het bestemmingsplan en de bijbehorende omgevingsvergunning te vernietigen vanwege tal van zaken die niet klopten. De Raad van State heeft het verzoek ingewilligd. Zo oordeelt de Raad dat de partijen gelijk hebben over het feit dat er onvoldoende rekening is gehouden met het archeologische monument rondom het kasteel. Daarnaast oordeelt de Raad van State dat de gemeente geen rekening heeft gehouden met regels voor de ontwikkeling in gevoelig cultuurlandschap, zoals door de provincie Noord-Holland wel verplicht is gesteld. Piet Paree, bestuurslid van de Ruïne van Brederode is dolgelukkig: “Een overwinning voor de cultuur en de natuur. De belevingswaarde van de Ruïne wordt bepaald door de omgeving waarin de Ruïne ligt. Dat maakt het hier tot een optimale beleving.” Bekijk hier een video van NH Nieuws.

Haarlem op Film     Haarlem op Film, het filmproject van Erik Willems, is een spannende zoektocht naar de ziel van de stad, met filmmateriaal uit een hele eeuw, ook aangevuld met wat Haarlemmers zelf gefilmd hebben in die honderd jaar. Ooit was Haarlem film-hoofdstad van Nederland, zeg maar gerust Hollywood aan het Spaarne met Polygoon, filmfabriek Hollandia en Multifilm. Bekijk de documentaire 'Haarlem op film' online | Eye Film Player

Uit de Haerlemse boekenmolen

Boekbespreking

Michaëla Bijlsma   Hofdames in ruste   €  19,50 Over Haarlemse hofjes is al heel wat geschreven, maar ze blijven inspireren tot nieuwe ontdekkingen en nieuwe verhalen. Dat blijkt uit het nieuwe boek van Michaëla Bijlsma. Michaëla – draagster van de penning van verdienste van de stad Haarlem − kennen we als creatieve duizendpoot met talloze projecten die zij samen met Eric Coolen onder de naam Nieuwe Gracht Producties tot stand heeft gebracht en als zangeres in het Trio Bijlsma2Hooglugt dat al jaren kleur geeft aan het Historisch Café. Maar ze is ook een actief en betrokken bewoonster van het Hofje In den Groenen Tuin in de Warmoesstraat, opgericht in 1616. Zij vroeg zich af waar in de loop der eeuwen de hofdames werden begraven. Uitgebreid speuren in archieven en registers en in kerken en op begraafplaatsen leverde een bijzonder boek op dat op 13 augustus werd gepresenteerd in de kapel van de Katholieke Begraafplaats Sint Barbara aan het Soendaplein, waar veel bewoonsters van de Groenen Tuin hun laatste rustplaats hebben gevonden. In de grafboeken van de Grote of St.-Bavokerk vond Michaëla de aantekening van de begrafenis van Trijntje Amen, de stichtster van het hofje In den Groenen Tuin en ook de plek in de kerk waar Trijntje op 13 november 1616 is bijgezet kan nu worden aangewezen. Op het grafveld op Barbara, waar ooit in totaal 58 hofdames van de Groenen Tuin werden begraven, staan nu slechts enkele bomen en wat struiken, maar er is geen grafsteen of zerk meer aanwezig. Wim Cerutti Lees verder Full color, 40 pag. Nieuwe Gracht Producties. Prijs € 19,50. Te bestellen via de website www.nieuwegrachtproducties.com.          Het Grote Bavoboek   25 september 1520: met de nodige precisie wordt het vergulde kruis op de vieringtoren van de Bavo geplaatst, 78 meter boven de grond. De kerk is nu officieel ‘af’, ook al zou er nog veel aan gebouwd, verbouwd en gerestaureerd worden. Dit boek beschrijft de geschiedenis van de Bavo, de maatschappelijke, religieuze en culturele betekenis van de kerk voor de stad Haarlem, het interieur, de glazen, het wereldberoemde orgel, de ‘grote restauratie’ door voornamelijk Pierre Cuypers en nog veel meer aspecten die de Bavo tot een van de mooiste gotische kerken van ons land maken. Om alle kennis te bundelen heeft de Vereniging Vrienden van de Grote of St.-Bavokerk een team van specialisten samengesteld: bouw-, kunst- en architectuurhistorici, archeologen, muziekdeskundigen en natuurlijk ook rondleiders die bij de kerk betrokken zijn – kenners bij uitstek. Hun teksten, samen met historisch beeldmateriaal en speciaal vervaardigde foto’s en 3D-tekeningen, bieden gedetailleerd inzicht in de rijke geschiedenis van de Bavo. Over de auteurs Daan den Hengst is emeritus hoogleraar Latijn aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde voornamelijk over de historiografie van de Late Oudheid. Henk Kaan is rondleider sinds 2015. Hij heeft een bouwkundige achtergrond en heeft mede daardoor specifieke interesse in de bouwkundig- constructieve aspecten van de kerk en de toren. Koen Vermeij is rondleider sinds 2015. Van hem komt het idee dit boek over de Bavo samen te stellen. Jaap Verschoor is redacteur en ‘boekbegeleider’ van beroep. € 49,95 (introductieprijs tot 25-12-2021 € 39,95), WBOOKS ISBN 9789462584198

Op de plek waar Kenau zich weerde, vestigde zich een vrouwenbolwerk      Bron: Stadsherstel Toen Haarlem uit zijn jasje groeide, werd op de restanten van de stadswallen waar Kenau zich ooit dapper weerde een villapark gerealiseerd. Twee van deze villa’s worden sinds halverwege de 20e eeuw bewoond door alleenstaande vrouwen. Momenteel worden de villa’s gerestaureerd en verduurzaamd. De gerenoveerde kap van Kenaupark 8 is opgeleverd, deze winter zitten de bewoonsters er warmpjes bij.   Lees meer over de stadsvilla

Noord-Hollands Archief, Nieuwsbrief september 2021     In de inhoud onder meer de nieuwe tentoonstelling ‘Een open boek’, de Podcast Depotkast over het succes van de spoorwegstaking van 1903 en een verhaal uit het Fotografisch Geheugen over acrobaat en goochelaar Alice Williams die een val maakte van 12 meter hoog.    Lees de NHA nieuwsbrief

Verslag van de vaartocht langs de sluizen van IJmuiden     De sluizen van IJmuiden vormen de verbinding tussen het Noordzeekanaal en de Noordzee. Het sluizencomplex bestaat uit de Zuidersluis (1876), de Middensluis (1896), de Noordersluis (1929), de Spuisluis (1940) en het Gemaal van IJmuiden (1975). Op dit moment wordt de Nieuwe en grootste sluis gebouwd en die is bijna klaar. Zelfs een leek als ik begreep de uitstekende explicatie door de kapitein, tevens reisleider van ons schip ‘De koningin Emma’. Leuk om te weten: De belangrijkste functie van de sluizen is de waterkering: Nederland moet droog blijven, het ligt onder de zeespiegel Onderhoud en vernieuwing is nodig (zie de hierboven vermelde bouwjaren), omdat de schepen die geschut moeten worden steeds groter worden. De diepte moet aangepast worden – bij de Nieuwe sluis naar 18 meter! Het hele project van denken en uitvoeren is in Nederlandse handen, met één uitzondering: de nieuwe sluisdeuren zijn in Zuid-Korea gemaakt. We hebben te maken met zout water (vanuit zee) en zoet water (vanuit rivieren). Voor de landbouw, het drinkwater enz. mag het zoute water zich niet mengen met zoet water: dat zou brak worden. Zout water is zwaarder dan zoet water. Het zoute water zakt naar beneden, en wordt via zuigers terug de zee ingepompt. De waterstand en waterhuishouding van Nederland wordt geregeld d.m.v. dammen bij het Amsterdam-Rijnkanaal, de Lek en bij Den Helder. Nogmaals: Nederland ligt onder de zeespiegel, we willen ‘droge voeten’ houden! De Rotterdamse haven ligt dieper dan de Amsterdamse. We voeren ook rond het Forteiland. We zagen twee vuurtorens, achter elkaar. Een schip moet beide lichten op één lijn zien liggen: dan kan het de sluizen binnenvaren. Het licht reikt tot 50 kilometer de zee op! Ik heb genoten, en wij allemaal zag ik, van een buitengewone, interessante excursie. Dicht bij huis nota bene! Een aanrader. Met dank aan de organisatoren! Margriet de Vlas-Houben

Vanuit de werkgroep    Voor de komende maanden staan er nog een aantal lezingen op het programma; zowel in oktober als november is er een online lezing via zoom. Meer informatie over de data en de onderwerpen volgt spoedig via de Haerlem website. Ook zal er aandacht zijn voor de ‘Verjaardag van Haarlem', rondom 23 november.

Barbera Vrouwen Gasthuis     Overal in de stad zijn ze. In het oude centrum meer dan daarbuiten. Sommigen zijn er al honderden jaren, anderen zijn de tienerleeftijd nauwelijks te boven. Waar heb ik het over? Het zijn kleine en grotere versieringen waarmee aan een huis een bijzondere betekenis werd gegeven: De gevelstenen. Vroeger, voor de tijd van de huisnummers, dienden ze om mensen duidelijk te maken waar iemand woonde of werkte. Bijvoorbeeld “In Den Iserman” of “In Den Hertog van Brandenborgh”. Zette je dat op je brief, dan wist de bode waar hij moest zijn. Ook gaven gevelstenen aan wat voor bedrijf er in het huis was gevestigd. Denk maar aan een bakkerij (gevelstenen Hagestraat) of een slager (Botermarkt). Zo zie je dat reclame van alle tijden is. Wapenschilden waren toentertijd ook erg in. Daarmee kon een familie haar naam aan het huis verbinden. Bij vrijwel alle Haarlemse Hofjes kun je ze tegenkomen.   Lees meer

HISTORISCH CAFÉ     Helaas! Nog steeds is het niet mogelijk een Historisch Café te laten plaatsvinden in het Noord-Hollands Archief. De werkgroep houdt de voorschriften nauwlettend in de gaten, en zodra het “groene licht” gegeven wordt, zullen wij weer de zo vertrouwde en interessante avonden gaan organiseren. Op dit moment gaan wij ervan uit, dat dat op zijn vroegst in januari 2022 zal zijn. Wij houden u op de hoogte.

Haerlem Nieuws is een maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422