HAERLEM NIEUWS   januari/februari 2021   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     Allereerst de beste wensen voor een mooi en gezond 2021! Onze traditionele nieuwjaarsbijeenkomst op 6 januari kon helaas niet gehouden worden in De Hoofdwacht, maar kwam wel digitaal uit De Hoofdwacht. Een kleine 50 leden waren digitaal aanwezig. Bijzonder om 2021 zo te beginnen. Onze vereniging heeft een bijzonder jaar achter de rug waarin we in januari enthousiast begonnen met een aantal activiteiten en daarna ineens vanaf maart door corona in een lockdown terecht kwamen met als gevolg geen echte activiteiten meer. De Hoofdwacht werd gesloten totdat

er voor opengestelde monumenten een protocol was opgesteld.   Lees het gehele artikel van voorzitter Martin van Bleek

De redactie wenst u een gezond en voorspoedig   2021

Hofstede Het Klooster te Schoten en zijn bewoners     In de zomer van 1877 wandelde de Haarlemse schrijver Francis Allan (1826-1908) langs het Spaarne naar Spaarndam. Onderweg passeerde hij de hofstede het Klooster, waarvan hij de bomen kon zien: ‘dáár, links van u, het zwaar en dicht belommerde buitengoed het Klooster van den Heer J. Korthals’. Wie nu dit wandeltochtje maakt, treft op deze plek een woon-en winkelbuurt aan met de levendige Cronjéstraat als middelpunt. Niets herinnert meer aan de hofstedes of buitenplaatsen die daar tot in de negentiende eeuw lagen: het huis Ter Kleef, waarvan de ruïne is overgebleven, Ter Spijt, Akendam, Spaarnhoven en het Klooster.   Lees het gehele artikel van Barbara Kooij

Stichting Geveltekens In het SGVH nieuws januari/februari wordt onder meer ingegaan op een nieuwe gevelsteen in de Valkestraat, die gemaakt is door de beeldhouwer Tobias Snoep uit Amsterdam. Klik hieronder voor het artikel uit het Parool over Tobias Stoep.   Artikel Parool

Nog meer SGVH nieuws   Kijk ook eens op de website van SGVH. Boudewijn van Os, Jemme Schurer en Martin Scheringa zijn druk bezig om de geveltekens te actualiseren. Zo worden er steeds meer A4'tjes, nu al zo’n honderdvijftig, met verklarende teksten bij de geveltekens geplaatst. Klik hier voor de gevelstenen op de kaart. En hier kunt u als voorbeeld de informatie van gevelsteen Het Paardentableau op het Houtplein 21 bekijken.

Kent u de Kelderwindkade?   Nu weten oudere Haarlemmers in het algemeen prima de weg in Haarlem en kennen veel straatnamen. Maar ……. Kelderwindkade is toch wel een weinig bekende naam. Lees hier meer over in het nieuws van de Stichting Geveltekens. N.B. Door een technische storing is bovenstaand SGVH nieuws november/december niet opgenomen in de vorige Haerlem Nieuws. Waarvoor excuses.

De voormalige ambachtsschool     Ambachtsschool, MTS en HTS, maar ook Technische School en MSvS, Scholengemeenschap Haarlem en Sterrencollege. Het voormalige schoolgebouw aan de Verspronckweg is onder vele namen bekend in Haarlem en wijde omgeving. Het gebouw behoort tot het beschermde stadsgezicht van Haarlem en wordt op dit moment in hoog tempo gerenoveerd en verbouwd tot een woongebouw. Daarvoor zijn enkele kleine ingrepen in de gevels noodzakelijk. Een deel van het niet-monumentale deel van de school aan de Brakenburghstraat is inmiddels afgebroken om vervangen te worden door nieuwbouw, inclusief een ondergrondse parkeergarage. Rondom het gebouw is een 400 m lang bouwhek geplaatst, voorwaar geen fraai gezicht. Op initiatief van opdrachtgever en de aannemer heeft de fotografe Charlotte Bogaert de hekken gebruikt om ongeveer 80 grote foto’s op te hangen als een openluchttentoonstelling over het gebruik van de lokalen door de jaren heen. Afgewisseld met enkele artist impressies over de toekomstige inrichting. Een interessante ontmoeting met het verleden van vele duizenden leerlingen. Een wandeling rondom de school geeft u een indruk welke beroepen en vakken er in de loop der jaren op die plaats in de school werden onderwezen. Het voornemen is, om de gangen in het toekomstige woongebouw in te richten met een deel van deze foto’s. De werkgroep Evenementen en Lezingen hoopt u te zijner tijd te mogen uitnodigen voor een excursie naar dit woongebouw. Op dit moment kunt u alleen nog maar naar de foto’s kijken en herinneringen ophalen tijdens uw wandeling rondom het gebouw. De fotografe werkt aan een boek over de transformatie en zoekt contact met oud- leerlingen en -docenten om zo uit de eerste hand de verhalen over de school te vernemen en te verwerken in haar boek. Iedereen, die in welke functie dan ook, in dit gebouw heeft gewerkt, of er een opleiding heeft gevolgd, kan een bijdrage leveren aan een stukje geschiedschrijving. Ook zoekt ze nog naar foto’s gemaakt in de lokalen met daarop herkenbare leerlingen en/of docenten. Om met haar in contact te komen is een bericht naar de redactie voldoende. Remmert Pels

In ‘Foto’s uit het verleden van Haarlem’ van uitgeverij Loutje staat een afbeelding van het interieur van de Brinkmannpassage met daarop haar indrukwekkende roltrap. Kort na de opening in 1982 daalde mijn vrouw samen met een vriendin deze roltrap af. Ze waren nog geen dertig en hadden beiden dat jaar net hun eerste kind gekregen. Heerlijk onbezorgd samen winkelen; de echtgenoten ontfermden zich over de kleintjes. De stemming was opperbest. Beneden aan de rol trap werden ze benaderd door een vlotte jongedame die hun met een schrijfblok en pen gewapend vroeg: ‘Mag ik u iets vragen? Ik ben van de jongerenpagina van het Haarlems Dagblad en ik zou graag willen weten wat u van de nieuwe Brinkmannpassage vindt”. Aanleiding tot de vraag bleek later de ergernis bij een deel van het publiek over de grote hoeveelheid hangjongeren te zijn. Maar goed, aangenaam verrast als zij was, antwoordde mijn vrouw: “Wat leuk, dat u mij zoiets vraagt voor uw jongerenpagina!” Ze werd snel uit de droom geholpen. “Nou ja, we willen ook graag weten wat oudere mensen ervan vinden”. Ze kon erom lachen, maar het deed haar ook wel een heel klein beetje pijn. Peter van Wingerden Schrijver dezes houdt zich aanbevolen voor uw commentaar via info@haerlem.nl

AGENDA     In het eerste kwartaal van 2020 zijn er nog veel activiteiten binnen en buiten De Hoofdwacht geweest. Er is een bezoek gebracht aan de tentoonstelling over de firma Enschedé in het Noord-Hollands Archief en de tentoonstelling van Geertgen tot Sint Jans in het Frans Hals Museum is door de grote belangstelling twee keer bezocht. In De Hoofdwacht demonstreerde Koen Verweij de bouw van de Bavo aan de hand van een model. In februari was er een filmavond met introductie van de lokale filmmakers, en de film over De Hoofdwacht van Wim Cerutti en Marius Bruijn is vanuit De Hoofdwacht in première gegaan. De laatste lezing op locatie van het afgelopen jaar was in het Noord-Hollands Archief, waar Klaartje Pompe tijdens nationale vrouwendag vertelde over gemeentearchivaris Gerda Kurtz. Hierna begonnen de coronamaatregelen en kon een groot deel van het geplande programma niet doorgaan. Er is gezocht naar alternatieven om toch lezingen te kunnen blijven organiseren. Gedurende het jaar zijn er drie lezingen via Zoom gerealiseerd. De eerder genoemde filmpresentatie, de lezing van historica Carolina Lenarduzzi over katholieken in de republiek en tot slot Barbara Laan en Esther de Haan van de Stichting Historische Interieurs Amsterdam. De opnames van deze lezingen kunnen worden teruggekeken, meer informatie hierover volgt. Een korte vooruitblik: Enkele activiteiten die vorig jaar niet door konden gaan, zullen in 2021 terugkomen: Martin Busker van de Stichting Geveltekens zal ons langs de stripgevelstenen van de Remisewijk leiden. Remmert Pels en Tineke Sleeking zijn naar Enkhuizen gereisd om de jaarexcursie voor te bereiden, die hopelijk dit jaar wel kan plaatsvinden. Een (coronaproof) vaartocht langs de in aanbouw zijnde sluizen van IJmuiden. Daarnaast worden er in het eerste kwartaal een aantal digitale lezingen georganiseerd.

Contributie 2021   Anders dan in de voorgaande jaren ontvangen onze leden de contributienota voor het lidmaatschap van onze vereniging voor dit kalenderjaar in januari in plaats van in de voorafgaande maand december. De op naam gestelde contributienota 2021 is per e-mail of per post aan u toegezonden, met het verzoek deze vóór 1 maart 2021 te voldoen. U mag natuurlijk een hoger bedrag doneren dan de vastgestelde contributie. Voor uw extra bijdrage danken wij u bij voorbaat hartelijk! N.B.: Ereleden, leden van verdienste en leden voor het leven zijn geen contributie verschuldigd, maar hebben de donatiebrief 2021 ontvangen. Alex Leuverink, penningmeester

Uit de Haerlemse Boekenmolen Er zijn momenteel weinig activiteiten bij de Historische Vereniging Haerlem, daarom deze keer zes boeken in deze rubriek.     Foto's uit het geheugen van Haarlem   Stadsbeelden uit de jaren 1950-1987   € 19,95 Na de prachtige boeken Haarlem in zwart-wit en Voor de verandering verscheen in december bij Uitgeverij Loutje een nieuw deel in deze nostalgische reeks fotoboeken over Haarlem: Foto's uit het geheugen van Haarlem. De ruim 150 afbeeldingen zijn stuk voor stuk momentopnamen uit de relatief recente historie van de stad en het leven de van Haarlemmers. De foto's illustreren hoe anders alledaagse dingen als werken, winkelen, onderwijs en ontspanning er enkele decennia geleden uitzagen. De plaatsen waar dat alles zich afspeelde veranderden vaak ook, of ze bestaan helemaal niet meer. In veel gevallen is volkomen duidelijk waarom of wanneer dat gebeurde. Maar soms verdwenen ze zo geleidelijk en geruisloos uit het straatbeeld, dat je je pas bij het zien van een foto realiseert dat je ze was vergeten.       Koen Vermeij   ‘Haarlem voor Bavo!’   € 27,50 Op 10 februari 2020 organiseerde de werkgroep Evenementen en Lezingen een lezing over de bouw van de Grote of St. Bavokerk gehouden door ons lid Koen Vermeij. Aan de hand van een bouwdoos met daarin de St. Bavo in 80 onderdelen, vertelde hij in een aantal stappen over de bouwgeschiedenis van de kerk. In zijn, in het najaar van 2020, uitgekomen boek ‘HAARLEM VOOR BAVO!’ vertelt hij opnieuw de bouwgeschiedenis, maar nu gezien door de ogen van pastoor Jacob van Nieuwkercken, die gedurende de hele bouwtijd als ooggetuige verslag doet van de bouw van het koor, het schip, de toren, maar ook van de financiële problemen en andere tegenslagen tijdens het bouwen. Lees meer

P.J. (Piet) van der Ham   Politiek in Haarlem 1970-1974   € 15,00 In augustus 2020 is verschenen het boek Politiek in Haarlem 1970-1974, Voorbij maar niet vergeten van P.J. (Piet) van der Ham. Het betreft de periode dat hij werkzaam was als wethouder van D66 in het college van Haarlem. Hoe hij daar terecht kwam en hoe het na vier jaar weer afgelopen was, beschrijft hij als een bewogen periode uit de beginfase van D66 in Haarlem. Ook komen verschillende beleidszaken aan de orde, zoals de vervuiling van het Spaarne en de noodzaak van een beleid voor de aanpak van het oppervlaktewater, de omstreden fluoridering van het drinkwater, de (mislukte) drugsvoorlichting op de middelbare scholen, de wijkvernieuwing en het ontstaan van de wijkraden, het voetgangersdomein van de binnenstad, de ontwikkelingen rondom het stationsplein en de Grote Markt, discussie over kernenergie en nog veel meer. Veel personen uit die periode worden beschreven: het college, de gemeenteraad, de ambtenaren e.d. Met elkaar een interessante aanvulling op de officiële documenten uit die tijd. Het boek is te koop bij Museum Haarlem en Boekhandel De Vries van Stockum. ISBN/ISBN13: 9789082947069       Henk Dijkman, Fokko Weerstra   1943 Het lot van de familie Pimentel   1943 was een beslissend jaar voor de Portugees-joodse familie Pimentel. Mau dook onder. De zussen Lina, Eef en Greet dachten dat het zo’n vaart niet zou lopen en werden vermoord. Jacques waande zich beschermd door de Calmeyerlijst maar kwam bedrogen uit. Nico Maurits werd gearresteerd voor illegaal wapenbezit waarna de dodenmarsen hem fataal werden. Ella dook onder, samen met haar man en kinderen. Jet redde als directrice van de crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg honderden kinderen en werd in Auschwitz vermoord. Bram kwam als lid van de Barneveldgroep samen met zijn vrouw en zoon Pim in Theresienstadt terecht. Nico en Jaap doken onder. De schrijvers van 1943 raakten gefascineerd door de bijzondere geschiedenis van de joodse familie Pimentel, met name door hun lot in de Tweede Wereldoorlog. Ze deden uitvoerig onderzoek in archieven wat resulteerde in dit aangrijpende document. Henk Dijkman (1957) is onderzoeker met historische belangstelling. Fokko Weerstra (1963) is eigenaar van een hotel in Amsterdam. Beiden schreven eerder enkele boeken met een historisch thema. Dit is hun eerste coproductie.

Rik Stapel   Spaarndam Waterdorp   € 17,50 Rik Stapel vertelt over de geschiedenis van de voormalige scheepswerf Stapel en Mary en Han Visser halen herinneringen op aan hun vader, sluiswachter "ome Piet". In juni 1942 maakte Jaap van der Putte als kind een dramatische ontploffing op het Buiten IJ mee, waarbij het doktersechtpaar Deggeller om het leven kwam. Oude tijden herleven in de verhalen over tante Agaath en zwemvereniging De Doodaars en in die over 't Vaartje "tussen nat en droog". Lees hoe het is om te wonen aan het Havenplein, op de Kolk of in de nieuwe wijk SpaarneBuiten. Uiteraard is er ook aandacht voor de geschiedenis van Nova Zembla, Hansje Brinker en de Strontrace. Spaarndam Waterdorp is geschreven door Thea de Roos-van Rooden met bijdragen van Peter Balm, Robert Dijk, Eggo Tiemens en Willem van Warmerdam. Willem overleed in 2018 en als eerbetoon heeft de werkgroep het boek aan hem opgedragen. Mail naar historischewerkgroep@gmail.com onder vermelding van Spaarndam Waterdorp, naam, adres, telefoonnummer en aantal exemplaren.       Jaap Jan Steensma   Dartlend in het glas   € 2,50 (exclusief verzendkosten) Het grote Adema orgel in de Kathedrale Basiliek in Haarlem werd oorspronkelijk vanaf 1923 gebouwd voor de vm. Willibrorduskerk buiten de Veste in Amsterdam. Na sluiting van deze kerk in 1969 is na veel inspanning van diverse personen in de Stichting Willibrordusorgel, het orgel opnieuw opgebouwd in Haarlem en daar in 1971 in gebruik genomen. In de loop van de jaren (al in Amsterdam) is er veel aan het orgel gewerkt, nu met name om het weer een "echt" Adema orgel uit het interbellum te laten worden zoals de oorspronkelijke bouwers het hadden bedoeld. De laatste afsluitende werkzaamheden worden nu door Adema’s Kerkorgelbouw uitgevoerd onder advies van Cees van der Poel. De Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel heeft hiervoor een bedrag van € 3.000,00 toegezegd. Onlangs is in de reeks van Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel de brochure no. 90 'Dartlend in het glas' verschenen, waarin ook Haarlem een prominente rol speelt. De auteur is Jaap Jan Steensma . Exemplaren à 2,50 euro (exclusief verzendkosten) zijn te bestellen via info@sbno.org

Ontdekt   Het zoeken naar en vragen om gedichten over Haarlem was een noodgreep, toen er dit voorjaar niet meer in De Hoofdwacht gewerkt kon worden, maar wat heeft het goed uitgepakt! Zo kreeg ik leuke reacties: werd ik op straat aangesproken door een actief lid van de vereniging, zag ik opeens op Facebook een van mijn keuzes terug (geplaatst door een van de bestuursleden), kreeg ik een mailtje van een lid dat ik helemaal niet kende én kreeg ik mij onbekende gedichten toegestuurd, zoals het gedicht van deze maand. Angèle Ferron stuurde het mij met de volgende toelichting: “Bij mijn oude muziekpapieren vond ik een lied over Haarlem uit 1946. In dat jaar had Haarlem 700 jaar stadsrechten. Het lied is gecomponeerd door Jan Nibbering. Ik had muziekles van hem op de lagere school en toen leerde hij ons dit lied, maar dat was al in de vijftiger jaren! Ik zing het nog altijd graag!”

Damiaatjes lied In Haarlems oude veste aan de duinenrand Bekend, beroemd, op velerlei gebied De hoofdstad van het vruchtb’re Kennemerland Daar klinkt des avonds ’t zilv’ren klokkenlied Sint Bavo’s toren speelt er voor de nacht Het lied der damiaatjes ijl en zacht Refrein: Bim bam, bim bam, ting ting tang Zo laat de grijze toren Bim bam, bim bam, bim bim bam Dan van zijn transen horen De damiaatjes tonen Voor die in Haarlem wonen zijn goede en vertrouwde zang   Ting tang, ting tang, ting tang Zijn goede en vertrouwde zang Ting tang, ting tang, ting tang!  De bloemenstad in ’t vlakke, kleur’ge bollenland Waar mild en vorst’lijk Flora zit ten troon Als eeuwen her graaf Willem aan het Sant Die ’t stadsrecht schonk der burgerij tot loon De vest die onder Bavo’s schutse staat Hoort Damiaatjes stemmen ’s avonds laat Refrein O stad belaân met roem van zevenhonderd jaar Gegroet, gegroet! Nog leeft alom uw faam Gij stad van Kenau Simons Hasselaer En van zoo meen’gen welbekenden naam Hier drukte Coster en schreef Hildebrand Hier schilderde Frans Hals, de roem van “t land Refrein Sint Bavo, zend dan blij uw bronzen klanken uit Wij luist’ren in de huizen aan uw voet Als ’s avonds ’t lied der damiaatjes luidt Voor levenden en dooden eend’re groet Aan ’t graf van hen die vielen bij ’t verzet Beduide uw zacht geklep een stil gebed Refrein Haarlem 1946 / Woorden van Piet Mossinkoff / Muziek van Jan Nibbering

Qua tekst geeft het een prachtig tijdsbeeld, waarbij ik wil aantekenen dat Haarlem natuurlijk in 1945 700 jaar bestond, maar dat de festiviteiten -gezien de omstandigheden- pas een jaar later plaatsvonden, net als nu (hopelijk). Machteld Tilanus, bibliotheekcommissie machteldtilanus@gmail.com

Jan David Zocher     Eén van de artikelen die in de stadsglossy HRLM is verschenen, is bijgaand artikel van Chris Brunner over Jan David Zocher, prominente Haarlemse landschapsarchitect van de 19de eeuw. Jan David Zocher jr. (1791-1870) is een beetje in de vergetelheid geraakt, maar in de 19de eeuw was hij een Bekende Nederlander. Stadsbesturen deden veel moeite om een park naar zijn ontwerp te laten inrichten. Ook Haarlem heeft diverse mooie parken aan hem te danken. Lees meer   Lees meer

Haerlem Nieuws is een maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422