HAERLEM NIEUWS   november / december 2023   Historische Vereniging Haerlem voor een online versie: klik hier

Uit De Hoofdwacht     November / December 2023 In de online bijzondere ALV van 10 oktober is Rolf Kooijman benoemd als de nieuwe penningmeester. Tijdens deze bijeenkomst is ook een vooruitblik gegeven op de komende activiteiten.   Lees verder

N.B. De conceptnotulen van de ALV van 28 juni 2023 zijn hier beschikbaar

Agenda

Activiteiten in de komende periode

11-12 november       Kunstlijn Haarlem   Lees meer       14 november       Rondje Haarlem   Lees meer       16 november       Lezing Judith Koelemeijer   Lees meer

19 november       Pubquiz   Lees meer       23 november       Boekpresentatie Henk Klemann   Lees meer       27 november       Historisch Café ‘Vrouwelijke Turkse pioniers’   Lees meer

8-10 december       Kerstmarkt   Lees meer       11 december       Zorg in Haarlem   Lees meer       6 januari       Nieuwjaarsbijeenkomst   Lees meer

Hier kan men een ‘uiltje knappen’      Boutique hostel ‘Hello I’m local’ Spiegelstraat 2 Stadsherstel zet graag hun monumenten in de ‘spotlights’. Met dit pand aan de Haarlemse Spiegelstraat is dit vrij letterlijk het geval: in de gevel prijkt namelijk een steen met daarop een kok, een bed èn.. een podiumlicht. Benieuwd wat deze voorstelling betekent en wat de uil, Malle Babbe en de typemachine van Lennaert Nijgh hiermee te maken hebben? Lees verder bij Stadsherstel

Beeldrecht/portretrecht   Steeds vaker zie je in musea, galeries en andere plekken waar kunst te zien is bordjes hangen met “Verboden te fotograferen”. We zijn er inmiddels al aan gewend geraakt dat het niet toegestaan is zonder daarom toestemming te vragen foto’s te maken van personen. Het auteursrecht is het recht van de maker van een werk. Dat gaat dus over het recht op de creativiteit. Het portretrecht is het recht van de persoon die herkenbaar in een video of op een foto te zien is. Deze rechten kunnen elkaar overigens wel eens in de weg zitten, wat zorgt voor verwarring. Het gaat mij hier niet om een uitgebalanceerde, juridisch onderbouwde uiteenzetting over dit soort zaken, maar het beste is maar om altijd te vragen om toestemming als personen en/of kunstwerken wilt fotograferen. Zonder de vereiste toestemming kun je zomaar tegen een forse boete oplopen. Laat de lezer zich er door dit zakelijke betoog niet van weerhouden volop te genieten van het moois dat er te zien is. Maar dan wel met respect voor de rechten en de persoon van de kunstenaars. Peter van Wingerden Schrijver dezes houdt zich aanbevolen voor uw commentaar via info@haerlem.nl

Trieste tijdlijn   Een gewoon onderzoek naar de geschiedenis achter een oude verweerde reclametekst aan de Bakenessergracht 38 leverde een onverwachte ontdekking op over een schokkende gebeurtenis uit het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hierbij kwam een niet vaak besproken onderwerp aan de orde, namelijk zelfdoding door Joodse mensen. Wat een nuchtere bespreking van een in 1929 gestart elektrotechnisch bedrijf had moeten worden, nam een dramatische wending door het verhaal over de in mei 1940 zelfverkozen gezamenlijke dood van de eigenaar, zijn vrouw, zijn zus en een bij hen inwonende Poolse vluchteling. Dit artikel brengt weer een specifiek stuk Haarlemse geschiedenis in beeld. Lees het hele verhaal van Ton Apon

Restaurator en beeldhouwer Koen van Velzen is begonnen met het maken van de gevelsteen voor de Stephensonstraat naar het ontwerp van de Haarlemse illustrator/striptekenaar Thé Tjong-Khing. Lees verder in het SGVH novembernummer over deze gevelsteen, de reus Cajanus, twee nieuwe muurschilderingen en meer.

         

Gebouw met vele gezichten   Van het monumentale gebouw op nr 61 in de Zijlstraat valt de geschiedenis van de verschillende uitbaters door de jaren heen voor een deel nog af te lezen van de gevel. Begonnen als degelijk bankgebouw wordt het later het kantoor van een handel in o.a. bouten en moeren, gevolgd door een modezaak. Van deze gebruikers zijn nog resten van hun reclame-uitingen te vinden. Over wat er zich hier verder afspeelde, vertelt Ton Apon in zijn bijdrage. Lees verder

Het paard van Hilterman   (Foto: NHA – Beeldbank Photo de Boer)   In het vorige Haerlem Nieuws werd de zadelmakerij aan de Bakenessergracht 79 door Ton Apon beschreven. Het opgezette paard van Ed Hilterman van deze zadelmakerij is in 1952 gebruikt bij de intocht van Sint Nicolaas op de daken van de Jan van Goyenstraat in Heemstede. Ton Apon schrijft daar het volgende over:  "............ viel bij mij het kwartje; dit was het paard dat ik vroeger op het dak in de Jan van Goyenstraat had gezien. Ik woonde toentertijd in Heemstede en was in 1952 zes jaar. De jaarlijkse intocht van de Sint in Heemstede vond daar plaats." Lees het hele verhaal van Ton Apon Bron: "Uit HeerlijkHeden nr 198 - HVHB Los verkrijgbaar in boekhandels in Heemstede en Bennebroek (www.hvhb.nl)"

Museumnacht Kids in De Hoofdwacht     Na een jaar rust is op 21 oktober 2023 Haarlem weer overspoeld met kinderen die in vele musea hun ogen konden uitkijken. Onder andere het Archeologisch Museum, Molen de Adriaan, Teylers Museum, het Noord-Hollands Archief, Huis Barnaart, Museum van de Geest, het Frans Hals Museum, ABC Architectuurcentrum, de Grote of Sint-Bavokerk, 37 PK, het Verwey Museum Haarlem: het gevarieerde programma gaf aan de kinderen èn hun begeleiders een heerlijk kijkje in de keuken. De Hoofdwacht bleek een ware publiekstrekker. De teller stond aan het eind van de avond maar liefst op 523 – en dat tussen 17:00 en 21:00. In kleine groepjes werden de kinderen eerst naar de kelder gedirigeerd. Daar mopperden de twee werksters over de vele moeilijkheden waar Haarlem mee te kampen had – en vooral de overlast van muggen waren lastig. Ze hadden begrepen dat er een dappere ridder was die misschien voor een oplossing kon zorgen… Vervolgend werd het groepje door een “vriendje van Koen” naar de Tademakamer gebracht. Daar zaten drie burgemeesters in vergadering, en het besluit werd genomen: er gaat een brief naar ridder Koen om het muggenprobleem op te lossen. Het “vriendje van Koen” brengt de kinderen naar de Coornhertzaal. En ja, daar zit ridder Koen met zijn jonkvrouwe. Samen met kinderen verzint hij van alles: de muggen (die verdacht veel op papiersnippertjes lijken) vangen met een vlindernet, platslaan met een mattenklopper, kapot stampen, wegjagen met de stinksokken van ridder Koen… niks lukt. Ridder Koen moet er nog een nachtje over slapen! Met het “vriendje van Koen” klimmen de kinderen naar de zolder. Daar zitten de moekes: op bed, in nachtgewaad, krulspelden in: zij lezen voor uit Het Grote Boek hoe het afloopt. Spoiler! Aan de Bavotoren (hier: groot fotodoek) is een grote lantaarn opgehangen, die alle muggen lokt, en ze zo weghoudt van de brave burgers. Heeft het geklingel van de Damiaatjes hier mee te maken?..... Steeds weer wordt het verhaal doorverteld: zo leuk om het te geloven! In de hal krijgen de kinderen tenslotte allemaal een sticker-muggendiploma, en kan het album gekocht worden van dit historisch onverantwoord sprookje voor slechts € 2,50. Wilt u meelezen? Voor dit bedrag kunt u het E-book “Ridder Koen en de Haarlemse muggen” via jeugdhaerlem@gmail.com bestellen. Wij noteren: een unieke avond, ook en vooral door de vele, vele vrijwilligers. Klik hier om alle foto’s te zien!  Tot volgend jaar! Annelies Homburg

Resten van de Schalkwijkerpoort gevonden   (Afbeeldingen bij dit artikel: NH Archief (prent) en Archeologie Haarlem)

Begin september zijn bij werkzaamheden aan de Schalkwijkerbrug de resten van de funderingen van de Schalkwijkerpoort gevonden. Deze poort dateert uit de 15e eeuw en was één van de poorten die ooit deel uitmaakten van de stadsverdediging van Haarlem. Lees meer

’t Sant erover     Haarlem ‘Spoorstad’, de eerste in een nieuwe serie podcasts gemaakt door de Vereniging Haerlem. Met de lange en rijke geschiedenis kent Haarlem vele gezichten, elk met een mooi eigen verhaal. In de podcastserie ’t Sant erover zullen Wouter van Erkel en Bianca van Haasteren, beide nieuwe leden van de Vereniging Haerlem, in de geschiedenis duiken. In elke aflevering zoeken ze naar leuke, interessante verhalen en hopelijk vinden ze bijzondere en aparte weetjes Als centraal thema van het eerste seizoen maken ze een reis langs alle bijnamen van de stad. Bierstad, hofjesstad, Spaarnestad, hoeveel weet u te bedenken? Voor de eerste aflevering gaan zij op zoek naar het verhaal achter Haarlem als ‘Spoorstad’. Om dit verhaal op tafel te krijgen zijn de twee in gesprek gegaan met Klaas van Giffen, auteur van het boek ‘Station Haarlem’. en bespreken ze de aanloop, verloop en nasleep van de introductie van het spoor in Haarlem. Waarom is er in 1839 voor de eerste Stoomtrein verbinding in Nederland voor de aanleg van het traject Amsterdam - Haarlem gekozen? Waarom zijn er in 60/70 jaar tijd vier stations gebouwd, terwijl het laatste en dus huidige station er al bijna 120 jaar ligt? Wat vonden de mensen toen van het aanleggen van het spoor, de uitbreiding in de rest van het land en waar liep de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HIJSM) tegen aan? Zijn er nu nog leuke details terug te vinden ondanks alle aanpassingen die in de loop van de jaren zijn gedaan? Benieuwd naar het de eerste halte van de serie postcasts? De eerste aflevering staat gepland voor eind november en zal te vinden zijn op de website van de Vereniging Haerlem.

Uit de Haerlemse boekenmolen       Lyda & Liesje   Jan de Roos Uitgeverij Loutje € 17,50  Lyda & Liesje van Jan de Roos verhaalt over een aangrijpende, tot nu toe onbekend gebleven onderduikgeschiedenis die zich afspeelde in de Indische buurt in Haarlem-Noord. Het gaat over Lyda Reijer, een 30-jarige muzieklerares die in haar woning aan de Atjehstraat in 1943 een Joods meisje verborgen hield; de 5-jarige Liesje Prins uit Amsterdam. Daarnaast gaf Lyda onderdak aan een Joods echtpaar uit Den Haag, regelde voedselbonnen voor hen en stelde alles in het werk ze uit handen van de bezetter te houden. Helaas was de afloop tragisch. Haarlemse Jodenjagers deden na verraad een inval. Liesje, haar ouders en het Haagse echtpaar werden vermoord in Auschwitz en Sobibor. Lyda Reijer zelf kwam terecht in Vught en Ravensbrück maar overleefde de oorlog. Historicus Jan de Roos deed gedegen onderzoek naar deze bescheiden maar indringende geschiedenis. Hij kwam daarbij onder meer in contact met nabestaanden in binnen- en buitenland.   Lees meer       De Bavo in de Schilderkunst   Pieter Biesboer Gebonden € 39,95 ISBN 9789462585836  Het gezicht op Haarlem: wie kent het schilderij niet, zou je bijna zeggen. De mooie ligging van Haarlem en de Bavo die er hoog boven uittorent werd al vroeg in de zeventiende eeuw geroemd. Sindsdien hebben tal van belangrijke schilders zich laten inspireren door de Bavo: door haar majestueuze verschijning aan de horizon, door haar ligging in de stad, en door haar interieur. Wereldberoemd zijn de panoroma’s vanaf de duinen door Jacob van Ruisdael (1628-1683), die de benaming ‘Haerlempjes’ kregen. Het weergeven van de schoonheid van de stad met de Grote Markt en de Bavokerk door Gerrit Berckheyde (1638-1698) werd zijn specialiteit. De verstilde interieurs van de kerk met zijn klare lijnen door Pieter Saenredam (1597-1665) wekken nog steeds grote bewondering. De achttiende-eeuwse topografische kunstenaars nemen ons mee op hun wandelingen in de pittoreske omgeving van Haarlem met de Bavo als baken aan de horizon. Later in de negentiende eeuw zullen Cornelis Springer (1817-1891) en Johannes Bosboom (1817-1891) de in verval geraakte schoonheid van de stad en de Bavo romantiseren. Lees meer

Haarlem! Een geschiedenis   ISBN 9789464550665 Op de 778ste ‘verjaardag’ van Haarlem, donderdag 23 november 2023, verschijnt het boek ‘Haarlem! Een geschiedenis’ van de hand van Hein Klemann. In deze gebonden uitgave van 848 pagina’s staat het economische stadsleven centraal. Maar ook de politieke, religieuze, sociale en culturele geschiedenis komt ruimschoots aan bod. Het boek wordt uitgegeven door Uitgeverij Verloren en verschijnt onder auspiciën van de Historische Vereniging Haerlem. De uitgave is mede mogelijk gemaakt door de Stichting Henk Vijn. U bent uitgenodigd om de feestelijke boekpresentatie in de Janskerk, het publiekscentrum van het Noord-Hollands Archief, bij te wonen en kunt als Haerlem-lid tevens een exemplaar met korting aanschaffen: u betaalt € 37,50 in plaats van € 42,50. Het programma is als volgt:   14.45-15.00 uur Inloop 15.00-15.10 uur Woord van welkom 15.10-15.30 uur Lezing door Hein Klemann 15.30-15.45 uur Aanbieding eerste exemplaren door Hein Klemann aan burgemeester Jos Wienen, Haerlem-voorzitter Martin van Bleek en de familie Vijn; reactie Jos Wienen 15.45-17.00 uur Gelegenheid tot aanschaf van het boek, signeersessie door auteur, plus borrel in het archiefcafé, aangeboden door de Historische Vereniging Haerlem U gelieve zich aan te melden via deze link. Klik hier voor het inkijkexemplaar         Oude boeken welkom!   Tijdens de snikhete Open Monumentendagen van 9 en 10 september jl. hield de bibliotheekwerkgroep van de Vereniging Haerlem weer haar jaarlijkse boekenverkoop op de zolder van De Hoofdwacht. Vooral op zaterdag was er veel belangstelling; op zondag verkoos het publiek vermoedelijk het strand boven de warme stad. De opbrengst was een kleine 600 euro; van dat geld kan de werkgroep nieuw verschenen boeken over Haarlem kopen. Daarnaast blijven bestaande uitgaven, bijvoorbeeld uit een nalatenschap, van harte welkom. Het gaat om publicaties die te maken hebben met de geschiedenis van Haarlem, niet met die van de regio of daarbuiten. Ook liever geen jaarboeken van de Historische Vereniging Haerlem; daarvan heeft de werkgroep nog hele voorraden op zolder staan. Wilt u boeken schenken? Desgewenst kan een grotere partij bij u worden opgehaald. Stuurt u dan s.v.p. een mailtje naar Nico van Waarde Hij neemt dan contact met u op om e.e.a. te regelen.

Wie weet meer over Johannes Weber?   (Het graven van de Katwijkse Uitwatering in 1804 of 1805. Met schop en kruiwagen werd het werk uitgevoerd. )   Namens de Historische Vereniging Oud-Valkenburg en de Oorlogsgravenstichting doet Joshua Rijsdam onderzoek naar in mei 1940 overleden Nederlandse soldaten. Het doel hiervan is de soldaat zijn levensverhaal en foto te kunnen vereeuwigen bij zijn graf, zodat zijn verhaal niet verloren gaat en de soldaat letterlijk weer zijn gezicht terugkrijgt. Een van deze soldaten waar hij onderzoek naar doet, is de Haarlemse Johannes Weber. Johannes is geboren op 30 december 1920 en was tijdens de mobilisatie opgeroepen en ingedeeld bij de 4e compagnie van het 10e Depot Bataljon in Leiden. Zijn vader was eveneens een Johannes Weber (26-9-1895) en samen met zijn moeder (evt. broers/zussen) woonden ze in de Sumatrastraat 26 te Haarlem. Waarschijnlijk is Johannes in februari of april 1940 opgeroepen voor de dienstplicht en in Leiden ingedeeld bij het 4 - Dep C.B. (10e Depot Bataljon). Op 10 mei 1940 is hij vertrokken vanuit Leiden naar Katwijk om strijd te leveren nabij het uitwateringskanaal in Katwijk aan de Rijn samen met het 4e Regiment Infanterie. Hierbij is hij om het leven gekomen (helaas is hier nog niet veel over bekend). Hopelijk kunt u Joshua Rijsdam bij de zoektocht verder helpen of kent u allicht de familie. Als u meer weet, stuur dan svp een mailtje naar de redactie van het Haerlem Nieuws. Alvast bedankt voor uw hulp!  Klik hier voor meer informatie

Haerlem Nieuws is een twee-maandelijkse uitgave van de Historische Vereniging Haerlem Contact   Algemeen   Redactie   De website   Ledenadministratie   Afmelden Nieuws   Lid worden Historische Vereniging Haerlem Postbus 1105, 2001 BC Haarlem De Hoofdwacht, Grote Markt 17 Haarlem 023 5345422